TÜRK MODERNLEŞMESİ BAĞLAMINDA TANZİMAT VE SERVET-İ FÜNUN DÖNEMİ ROMANINA BAUMAN’IN BAKIŞ AÇISI DİLSEL BELİRSİZLİK ANLAYIŞI
Author:
Abstract
Bu çalışma, Türk modernleşmesi sürecinde Tanzimat ve Servet-i Fünun romanlarını sosyolog Bauman’ın dilsel olarak geliştirdiği müphemlik/belirsizlik bakış açısına göre incelemiştir. Bu çalışma, betimsel tarama ve içerik analiz tekniği kullanılarak nitel bir araştırma olarak tasarlanmıştır. Türk modernleşme kuramları incelendikten ve çalışmada seçilen romanlar okunduktan sonra romanlarda ortaya çıkan ideal tipler ile dönemin sosyolojik söylemleri arasında ilişki kurulmuştur. Çalışma, sosyolojik söylemler ile romanlardaki ideal tiplerin oluşmasındaki söylemler arasında ilişki bulduğunu göstermiştir. Bu ilişki ise Bauman’ın dilsel olarak bahsettiği müphemlik düşüncesi ile ilişkilendirilmiştir. Bauman’ın sosyodilbilim açısından müphemlik analizi ile Türk modernleşmesi bağlamında tartışılan sosyolojik düşünceler ve romanda yaratılan ideal tipler arasında bir ilgileşim olduğu ortaya çıkmıştır. Bauman, topluma belli ve genel bir ad vermenin yanı sıra toplumu düzen için sınıflandırmanın modernliğin sıradan bir pratik olduğunu belirtmiştir. Bu düşünce çerçevesinde, Osmanlı’da da benzer bir ad verme ve sınıflandırma olgusunun olduğu görülmektedir. Tanzimat’ın aksine Servet-i Fünun dönemi genel adlandırmanın dışında özel bir toplum olarak görülebilir ve toplum için aslında müphemliği temsil etmektedir. Dolayısıyla, çalışmada Bauman’ın müphemlik kavramı ile Türk modernleşmesinin sosyolojik düşünceleri ve Türk romanında ortaya çıkan ideal tipler arasında bir ilişki olduğu ve buna göre, Bauman’ın tespitinin Türk modernleşmesine uygun düştüğü söylenebilir.
Keywords
Abstract
This study examined Tanzimat (Reforms) and Servet-i Fünun novels in Turkish modernization process from the perspective of Bauman who developed the idea of ‘ambivalance’ linguistically. This study is qualitative with its descriptive review and content analysis technique. Subsequent to the analysis of Turkish modernization theories and reading the selected novels in the study, the ideal characters from the novels were extracted, and the relationship between the sociological discourse and the ideal characters in the novels was established. This link was attached to Bauman’s term ‘ ambivalence’. It was found that there was a correlation between Bauman’s sociolinguistic term and sociological discourse and the ideal characters in the novels. Bauman states that naming and classifying a society is an ordinary practice of modernity. Based on this conceptualization, it can be said that the same naming and classifying process was observed in Ottoman. Unlike Tanzimat, Servet-i Fünun can be perceived as a marginal and unusual community and represent ambivalence in the society. Therefore, it can be stated that there is a correlation between Bauman’s ambivalence and the ideas regarding Turkish modernization along with the ideal characters in the novels. Henceforth, Bauman’s analysis of ambivalence in modernity can be reinterpreted to study Turkish modernization.