Author :
Abstract
Konuşmada etkileşim katılımcıların ürettiği ardışık sözcelerden oluşan sıralı çift dizileriyle sağlanmaktadır. Her sıralı çift dizisi temsil ettiği örüntünün özelliklerini taşımaktadır. Bir değerlendirme, uzlaşma ya da uzlaşmama; bir suçlama, kabul etme ya da inkâr etme yanıtlarını beraberinde getirir. Sıralı çiftlerde birinci kısım ve ikinci kısım arasında uygun çift-tür ilişkisinin olması gerekmektedir. Konuşmanın özelliklerine göre ikinci kısımda üretilen yanıtlar farklı biçimlerde yapılandırılabilir. Yeğleme olarak adlandırılan yanıtlar söz konusu bağlama uygun olarak olumlu ya da olumsuz alternatiflerle üretilebilir. Bir isteğin kabul edilmesi yeğlenen bir yanıt olarak ortaya çıkarken, reddedilmesi yeğlenmeyen bir yanıt türü olarak ifade edilir. Yeğlenen yanıtlar doğrudan, açık bir biçimde ve konuşmada herhangi bir gecikme olmaksızın verilirken yeğlenmeyen yanıtlarda bazı stratejilere başvurulur. Schegloff (2007) sıralı çift dizilerinde birinci kısım ve ikinci kısım arasında yeğlenmeyen yanıtlarda sıklıkla birlikte görülen yeğleme biçimlerini dört başlık altında ele almıştır. Hafifletme, ayrıntılandırma, yoksama ve konumlandırma olarak adlandırılan yeğlenmeyen yanıtlar, olumsuz gönderimlerin etkililiğini azaltmak için konuşucuların başvurduğu yanıt türleri olarak ortaya çıkmaktadır. Buradan hareketle, çalışmada Türkçede soru-yanıt sıralı çiftlerinde kullanılan yeğleme türlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bunun için, tabakalı amaçlı örneklem alma yöntemi ile 1 Kadın 1 Erkek dizisinin rastlantısal olarak seçilen 16 bölümü incelenmiştir. Dizideki konuşmalar metne dönüştürüldükten sonra soru-yanıt örüntüleri belirlenmiş ve yeğlenmeyen yanıtlar Schegloff’un (2007) yeğleme türleri aracılığıyla çözümlenmiştir. Konuşucuların yeğlenmeyen yanıtlarda en sık ayrıntılandırma, en az ise yoksama yoluyla sözcelerini oluşturdukları; soruların yanıtlanmasında gecikme ve duraksamanın yanı sıra kaçınma ve erteleme davranışları gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords
Abstract
In conversation, interaction is achieved through adjacency pairs of consecutive utterances produced by participants. Each sequence of adjacency pairs has the properties of the pattern it represents. An assessment includes responses of agreement or disagreement; an accusation brings about responses of acceptance or denial. In adjacency pairs, there must be an appropriate pair-type relationship between the first and second parts. Depending on the characteristics of the conversation, the answers produced in the second part can be structured in different ways. Responses called preferences can be produced with positive or negative alternatives appropriate to the context. Accepting a request is expressed as a preferred response while rejecting it is expressed as a dispreferred response type. While preferred answers are given directly, clearly, and without any delay in conversation, some strategies are used for dispreferred answers. Schegloff (2007) analyzed the preference patterns that frequently co-occur with dispreferred answers between the first and second parts in the adjacency pair series under four headings. Dispreferred responses, called mitigation, elaboration, default, and positioning, are the types of responses that speakers use to reduce the effectiveness of negative references. From this point of view, this study aimed to determine the preference types used in question-answer pairs in Turkish. For this purpose, 16 randomly selected episodes of TV series 1 Kadın 1 Erkek were examined using the stratified purposeful sampling method. After the conversations in the series were transcribed, question-answer patterns were identified, and dispreferred answers were analyzed using Schegloff's (2007) preference types. It was concluded that the speakers used elaboration most frequently and default least frequently in their dispreferred responses; they showed hedging and postponement behaviors and delay and hesitation in answering the questions.
