Author:
Abstract
Türkiye’deki dil araştırmalarında ve dilbilgisi kaynaklarında sayı sözcükleri hep iki sınıfta ele alınmıştır: sayı adları ve sayı sıfatları. Ancak Türkiye Türkçesinde sayı sözcükleri gizleme, yerini tutma, yerine geçme gibi temel gönderme (linguistic reference) işlevleriyle de kullanılabilmektedir. Başka bir deyişle, bir sayı sözcüğü sayı adı ve sayı sıfatı dışında sayı zamiri (adılı) olarak da kullanılabilmektedir. Bir sayı adının diliçi gönderme işleviyle kullanılabilmesi için ya asıl sayı sıfatı veya sıra sayı sıfatı formunda olması gerekmektedir. Türkiye Türkçesinde asıl sayı ve sıra sayı sıfatlarıyla kurulmuş söz öbeklerinde de birtakım uzak ya da yakın göndermeler söz konusu olmaktadır: adamlardan biri, öğrencilerin ikisi, üçüncü kişi gibi. Ancak sayı adlarının tamamen zamir (adıl) sözcük sınıfı içine girmeleri, asıl sayı sıfatları ve sıra sayı sıfatlarıyla kurulmuş bu öbek yapıların kısalmasıyla mümkün olmaktadır: biri, ikisi, üçüncüsü veya üçüncü gibi. Gönderme, gizleme, yerine geçme konusu sözcüksel düzeyi aştığında ise, içinde sayı sözcüğü bulunan birçok öbek de dikkat çekici bir hal almaktadır. Bu çalışmada, sayı adlarının gönderme işlevlerinin kaynaklarda nasıl betimlendiği üzerinde durulacak, ardından bu işlevler Türkiye Türkçesi edebi metinleri üzerinden örneklenerek sınıflanmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
The number words in language research and grammar sources in Turkey are always divided into two categories: number nouns and numbers as adjectives. However, in Turkish, number words can be also used with main linguistic reference functions such as concealment, substitution and replacement. In other words, a number word can be used as number as pronouns as well as number nouns and number as adjectives. For a number noun to be used anaphorically, it should be in the form of either cardinal or ordinal number. Distal or proximal references can be observed in lexical phrases formed with cardinal or ordinal numbers as adjectives in Turkish: such as adamlardan biri “one of the men”, öğrencilerin ikisi “two of the students”, üçüncü kişi “the third person”. However, classification of number nouns as a pronoun as a lexical class can be possible through abridgement of phrasal structures formed with cardinal and ordinal numbers: such as biri “the one”, ikisi “the two”, üçüncüsü or üçüncü “the third”. When the subjects of concealment, substitution and replacement exceeded the lexical level, many phrases containing any number word are also becoming noticeable. In this paper, how the referential functions of number nouns are described in the texts will be dwelt upon. Then, these functions will be classified by showing examples from the literary texts in Turkish.