YUSUF HAS HACİP’TE BİR ANLATIM ÖZELLİĞİ OLARAK BENZETMELER

Author:

Year-Number: 2020-34
Yayımlanma Tarihi: 2020-09-11 16:12:20.0
Language : Türkçe
Konu : Eski Türk Dili
Number of pages: 339-351
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Türk edebiyatının en hacimli eserlerinden olan Kutadgu Bilig, yazılış amacı gereği somutlaştırmalarla doludur. Öğretici bir üslupla kaleme alınan eser dini, ahlaki, siyasi ve sosyal hayata dair meseleleri genellikle didaktik bir üslupla ele almıştır. Bireyin zihninde etkileyicilik ve kalıcılığı arttırmak gayretiyle başvurulan somutlaştırma temelli benzetmeler, Yusuf Has Hacip’in renk algısında özellikle kendini göstermiştir. Benzetme çeşitleri arasında olağan benzetme olarak değerlendirilebilecek bu yapılar, elbette okuyucunun tanıdığı, bildiği ve olağan karşıladığı benzetilenlere dayandırılmıştır. Eldeki metinlerin okuyucu tarafından anlaşılmasını kolaylaştırmak amacıyla başvurulan somutlaştırma temelli benzetmeler, Kutadgu Bilig’in üslubunu daha nitelikli hale getirmiş ve eserin kıymetini arttırmıştır. Yusuf Has Hacip’in kuzgun tüğü gibi kara, mina rengi gibi (açık mavi), kuğu gibi ak, sungur gibi alaca vb. bir renk tonunun benzer bir nesne yardımıyla ya da tamamıyla benzetme temeliyle kurulmuş renk tonlarını kullandığı dikkat çekmektedir. Sincap ve samur rengi, ak-kuş rengi, zenci-habeş derisi rengi vb. kullanımlar Yusuf Has Hacip’in renk kullanımlarında doğaya ait benzetmelerden yararlandığını da göstermektedir. “Bir renk adının benzer nesneler yardımıyla pekiştirilmesi yoluyla aktarılması” ya da “renk adının söylenmeyip benzetilen nesneler yoluyla renklerin ifade edilmesi” şeklinde iki ana başlık altında sınıflandırılabilecek renk anlatımlarının, benzetme temelinde birleştiği dikkat çekmektedir. Herhangi bir kalıplaşma bildirmeksizin benzeyen, benzetilen ve benzetme yönü bakımından alışılmışlık bildiren genelin bildiği ve anladığı bu kullanımlar, Yusuf Has Hacip’in eserindeki didaktik gayeyi de göstermektedir. Toplum tarafından kolaylıkla anlaşılan ve kabul gören olağan benzetmeler, bir milletin değerleri, kabulleri, yaşantısı, inançları, kültürü gibi pek çok bileşenle renklere dair kavramlar oluşturmuştur. Böylelikle renk isimlerine de ilham veren bu yapılar Yusuf Has Hacip’in kaleminde incelikli ve etkileyici bir anlatımın da oluşumuna katkı sağlamıştır.

Keywords

Abstract

Kutadgu Bilig, one of the most voluminous works of Turkish literature, is inherently full of concretisations. Written in an instructive style, the work dealt with religious, moral, political and social life issues in a didactic style. Used for increasing effectiveness and permanence in the mind of the individual, this method has especially manifested itself in Yusuf Has Hacip's color perception. These metaphorical structures, which can be regarded as ordinary similes would naturally be based on the things that the reader knows and finds usual. The effort to support and concretize the narration will make it easier for the work to reach its purpose. It is noteworthy that Yusuf Has Hacip uses color tones such as black as a raven feather, like mina color (light blue), white like a swan, pied like a falcon, or colour tones which are completely based on a simile. The phrases such as: Squirrel and sable color, white-bird color, black-abyssinian color, etc. show that Yusuf Has Hacip makes use of the similes of nature in his use of color. It is significant that the expressions of color that can be classified as two main headings as "transferring a color name by reinforcing it with the help of similar objects" or "expressing colors through simulated objects" are combined on the basis of similes. These structures, which are not based on any subjectivity and can be understood by everyone by not being chosen from a specific area, also show the didactic purpose in the work of Yusuf Has Hacip. The metaphorical structure, which is easily understood and accepted by the society, is considered as "ordinary simile". These structures, which also inspired the names of colors, contributed to the formation of a subtle and impressive expression in Yusuf Has Hacip's pen.

Keywords