HANGİ ROL? KADIN MI? ERKEK Mİ? ÖMER SEYFETTİN’İN AYŞESİ VE VİRGİNİA WOOLF’UN ORLANDOSU ÜZERİNDEN TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ
Author :
Abstract
Cinsiyet kültürü, bireylerin cinsiyetleri doğrultusunda üstlendiği farklı toplumsal cinsiyet rollerini ifade eder. Toplumların kültürel birikimlerinin bir parçası olan cinsiyet rolleri kültür aktarımında da yadsınamaz bir yere sahiptir. İçinde bulundukları kültür çerçevesinde şekillenen toplumsal cinsiyet rolleri o toplumun gelenekleriyle de doğru orantılıdır. Özellikle sosyolog, psikolog, feminist yazarlar ve kültür bilimcilerin ilgisini çeken toplumsal cinsiyet rolleri toplumların kültürel belleğinde de önemli bir yer oluşturur. Bu rollerin performatifliği ise pek çok araştırmacı tarafından dile getirilir. Bireyin kimliğini ve toplumdaki yerini şekillendiren bu rollerin özellikle kadınlar üzerinde sebep olduğu baskılar edebiyatın ana konuları arasında yer almaktadır. Ömer Seyfettin Eleğimsağma adlı hikâyesinde 10 yaşındaki Ayşe’nin gözünden toplumsal cinsiyet rollerini eleştirir ve kadınların üzerindeki baskıyı resmeder. Virginia Woolf ise Orlando adlı romanında Seyfettin’in Ayşe karakterine benzer bir şekilde cinsiyet değişimi üzerinden toplumsal cinsiyet rollerini ve bu rollerin kadınlar üzerinde kurduğu baskıyı eleştirir. Ayrıca iki eserde bu rollerin performatifliğini gözler önüne sererler. Biri erkek, diğeri ise kadın kaleminden çıkan, sırasıyla Doğu ve Batı kültürünü yansıtan aynı yüzyılda yazılmış bu iki eser incelendiğinde cinsiyet kültürü, toplumsal cinsiyet rolleri ve bu rollerin içerdiği performatifliğe dair pek çok benzerlik olduğu görülür. Bu bağlamda, bu çalışmanın amacı Ömer Seyfettin’in Eleğimsağma hikâyesi ve Virginia Woolf’un Orlando romanını cinsiyet kültürü ve toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelemek ve mekândan bağımsız olarak bu rollerin performatifliği, evrenselliği ve özellikle kadınlar üzerinde sebep olduğu baskılar üzerinde durmaktır.
Keywords
Abstract
Gender culture couches diverse gender roles undertaken by individuals in line with their sex. Gender roles, which are part of the cultural accumulation of societies, occupy an indisputable place in cultural transmission. Gender roles, shaped by the framework of the society in which they exist, are also directly in parallel with the traditions of society. These roles, which especially attract the attention of sociologists, psychologists, feminist writers, and cultural scientists, also have an essential place in societies' cultural memory. Many researchers also express the performativity of these roles. The encumbrances induced by these roles, forming the identity and the place of the individual in society, especially on women, are among the foremost concerns of literature. Ömer Seyfettin criticizes gender roles and delineates the oppression of women through the eyes of his 10-year-old Ayşe in his story called Eleğimsağma. Virginia Woolf, in her novel Orlando, criticizes the gender roles and how these roles put pressure on women through, similar to Seyfettin’s character Ayşe, the sex change. Both works, in addition, reveal the performativity of gender roles. When these two works, written in the same century by a man and a woman, reflecting Eastern and Western cultures respectively, are examined, it is seen that there are copious similarities concerning gender culture, gender roles, and their concomitant performativity. In this context, this study aims to examine Ömer Seyfettin’s story Eleğimsağma and Virginia Woolf's novel Orlando from the standpoint of gender culture and gender roles and to accentuate the performativity and universality of these roles along with the pressures they cause on women, regardless of place.
Keywords
- Adak, S. (2010). Construction of gendered identities in Turkish national memory: ‘Our’ women and “other” women in the stories of Ömer Seyfeddin, Çankaya University Journal of Humanities and Social Sciences, 7(1), 75-100.
- Akyüz, K. (1995). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
- Anderson, K. J. (2015). Modern misogyny: Anti-feminism in a post-feminist era, Oxford: Oxford University Press.
- Androgynous. (1995). The Oxford advanced learner’s dictionary, Oxford: Oxford University Press.
- Aydemir, C. (2005). Modern Türk hikâyeciliğinde Ömer Seyfettin etkisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (13), 54-61.
- Aydın, M. Ş. (2007). Cinsiyet kültürü ve kadın sorunu, Diyanet Avrupa Dergisi, 95, 20- 24.
- Basch, F. (1974). The legal position. Relative creatures: Victorian women in society and the novel 1837–67. (Antony R. Çev.) New York: Norma.
- Bekiroğlu, N. (1998). Şâir Nigâr hanım, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Bektaş, M. ve Barut, Y. (2021). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde aile ve toplumsal cinsiyet, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (25), 237-247
- Bektaş, M. ve Barut, Y. (2019). Toplumsal cinsiyet bağlamında Ömer Seyfettin’in Eleğimsağma hikâyesinin incelenmesi, Disiplinler Arası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3 (6), 116-126.
- Berktay, F. (2010). Osmanlı-Türk modernleşmesinin etkin ve küskün öznesi kadınlara bir örnek: Halide Edip Adıvar. F. Ergut (Ed.), II. Meşrutiyeti yeniden düşünmek (ss.2837). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Bluhm, K. Pickhan, G. Stypinska, J. ve Wierzcholska, A. (Ed). (2021). Gender and power in eastern Europe: Changing concepts of femininity and masculinity in power relationships. Cham: Springer.
- Boehm, B. A. (1992). Fact, fiction, and metafiction: Blurred gen(d)res in Orlando and A Room of One’s Own. The Journal of Narrative Technique, 22 (3), 191-204.
- Brown, N. (1984). The “double soul”: Virginia Woolf, Shelley, and androgyny, Keats-Shelley Journal, 33, 182-204.
- Bryant, K. A. (2000). Constructed identities and the interior self: A reading of Virginia Woolf’s Orlando: A biography, Cleveland: Case Western Reserve University.
- Butler, J. (2014). Bela bedenler. (Cüneyt Ç. ve Zeynep T. Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Butler, J. (2004). Undoing gender, New York: Routledge.
- Cinsiyet. (2022). Türk Dil Kurumu Sözlüğü içinde. Erişim tarihi:12.06.2022, https://sozluk.gov.tr/.
- Connell, R.W. (1987). Gender and power: Society, the person and sexual politics, Cambridge: Polity Press.
- Connell, R.W. (2009). Gender in world perspective, Cambridge: Polity Press.
- Connell, R.W. (2005). Masculinities, Berkeley: University of California Press.
- Connell, R.W. (1985). Theorizing gender, Sociology, 12, 260-72.
- Connell, R.W. (2016). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: Toplum, kişi ve cinsel politika. (Cem S. Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Cooper, S. F. (2001). The Victorian woman, London: Victoria & Albert Museum.
- Çakır, S. (1989). Bir Osmanlı kadın örgütü Osmanlı müdafaa-i hukuk-u nisvan cemiyeti, Tarih ve Toplum, 66, 336-341.
- Çetinkaya, Y. S. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda savaş yılları ve çalışan kadınları çalıştırma cemiyeti (1916-1923), İstanbul: İletişim Yayınları.
- Davidoff, L. (1995). Worlds between: Historical perspectives on gender and class, Cambridge: Blackwell Publishers.
- De Beauvoir, S. (1956). The second sex. (H. M. Parshley Çev.) London: Jonathan Cape.
- De Gay, J. (2007).Virginia Woolf’s feminist historiography in Orlando, Critical Survey, 19 (1), 62-72.
- Demirdirek, A. (1993). Osmanlı kadınlarının hayat hakkı arayışının bir hikâyesi, Ankara: İmge.
- Denton, M. (2021) Feminism and gender equality, New York: Cavendish Square Publishing.
- Duplessis, R. B. (1988). Feminist narrative in Virginia Woolf, Novel: A Forum on Fiction, 21 (2/3), 323-330.
- Enginün, İ. (1992). Ömer Seyfettin'in hikâyeleri. A. Sayılı (Ed.), Doğumunun 100. yılında Ömer Seyfettin (ss. 37-49). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Eren, Z. (2015). Baba karnım acıktı anne bisikletim bozuldu. İngiliz ve Türk kadın yazarların çocuk kitaplarında toplumsal cinsiyet, İstanbul: Favori Yayınları.
- Feito, P. M. (1990). Gender, sexuality and authority in the modern British novel: Virginia Woolf’s Orlando, E. M. Forster’s Maurice and Joseph Conrad’s Chance (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of California, Irvine.
- Fırat, H. (2014). Ömer Seyfettin’in fıkra kaynaklı hikâyelerinde din ve ahlaki değerler, Cumhuriyet International Journal of Education, 3(3), 12 – 24.
- Geçgel, H. ve Sarıçan, E. (2011). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde çocuk ve eğitim teması, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 164-175.
- Gender. (2022, 15 Haziran). World Health Organization. Erişim adresi: https://www.who.int/health-topics/gender#tab=tab_1.
- González, E. S. P. (2004). What phantasmagoria the mind is: Reading Virginia Woolf’s parody of gender, Atlantis, 26(2), 75-86.
- Gülseven, A. S. (2017). Türk aile hukukunda toplumsal cinsiyet rolleri, TBB Dergisi, 132, 183-230.
- Gürbüz, H. (2000). Sosyal meseleler açısından Ömer Seyfettin’in hikâyeleri, Hece Dergisi Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, 4(46/47), 284-297.
- Haner, S. Ö. (2020). Beyond sexuality: Transgender bodies in the novels of Virginia Woolf, Angela Carter and Jeanette Winterson (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atılım Üniversitesi, Ankara.
- Hargreaves, T. (2005). Androgyny in modern literature, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
- Hasdedeoğlu, M. O. (2020). Ömer Seyfettin hikâyelerinde taassup ve batıl inanç, Turkish Studies –Language, 15(1), 149-171.
- Hoffmann, C. G. (1968). Fact and fantasy in Orlando: Virginia Woolf’s manuscript, Texas Studies in Literature and Language, 10(3), 435-444.
- Işık, M. (2020). Ömer Seyfettin hikâyelerinde milliyetçi söylem ve özne (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Halberstam, J. J. (2013). Gaga feminism: Sex, gender, and the end of normal, Boston: Beacon Press.
- Kaivola, K. (1999). Revisiting Woolf's representations of androgyny: Gender, race, sexuality, and nation, Tulsa Studies in Women's Literature, 18 (2), 235-261.
- Kennard, J. E. (1996). Power and sexual ambiguity: The “Dreadnought”Hoax, “The Voyage out, Mrs. Dalloway” and “Orlando”, Journal of Modern Literature, 20 (2),149-164.
- Kimmel, Michael S. (1997). Masculinity as homophobia: Fear, shame, and silence in the construction of gender identity. M. M. Gergen ve S. N. Davis (Ed.), Toward a new psychology of gender (ss. 223-242). New York. Routledge.
- Köroğlu, E. (2010). Türk edebiyat ve birinci dünya savaşı, 1914-1918: Propagandadan millî kimlik inşasına, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kühl, S. (2016). The angel in the house and fallen women: Assigning women their places in Victorian society, Oxford: Open Educational Resources.
- Lewis, J. (Ed.) (1986). Labour and love: Women’s experience of home and family, 1850-1940. New York: Basil Blackwell.
- Liliequist, J. (2007). Masculinity and virility: Representations of male sexuality in eighteenth-century Sweden, Jonas Liliequist Studies across Disciplines in the Humanities and Social Sciences, 2, 57-81.
- Lorber, J. and Farrell, S. A. (Ed.). (1991). The social construction of gender. Newbury: Sage Publications.
- Lorber, J. (1994). Paradoxes of gender, New Haven and London: Yale University Press.
- Magaraggia, S., Mauerer, G. ve Schmidbaur, M. (Ed.). (2019). Feminist perspectives on teaching masculinities: Learning beyond stereotypes. New York: Routledge.
- McClure, L. K. (2002). Sexuality and gender in the classical world: Readings and Sources, Oxford: Blackwell.
- Morgan, E. (1977). The feminist novel of androgynous fantasy, Frontiers: A Journal of Women Studies, 2 (3), 40-49.
- Paralı, Ece. (2001). Halide Edib Adıvar ve romanlarında Cumhuriyet dönemi yeni kadın kimliği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Sallabaş, M. E. (2012). Ömer Seyfettin hikâyelerinin Türkçe öğretiminde değer aktarımı bakımından incelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (18), 59-68.
- Seyfettin, Ö. (2015). “Eleğimsağma”. Yüksek Ökçeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Şenel, Ş. (2018). Osmanlı modernleşmesinde kadın, Turkish Studies, 13 (26), 1071- 1090.
- Tosunoğlu, M. (2002). Reading habits in Turkish teaching of Turkish language and reading inclinations of children, Türk Dili Dergisi, 609, 547–563.
- Trepanier-Street, M. ve Romatowski, J. A. (1999). The influence of children's literature on gender role perceptions: A reexamination, Early Childhood Education Journal, 26 (3), 155-159.
- Urgan, M. (2009). Virginia Woolf, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Yılmaz, A. (2010). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kadın kimliğinin biçimlendirilmesi, Journal of Modern Turkish History Studies, 9 (20), 191-212.
- Yılmaz, İ. (2014). Ömer Seyfettin hikâyelerinde eğitim olgusu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale.
- Yılmaz, M. (2020). Ömer Seyfettin’in “Eleğimsağma” adlı hikâyesinde topluma yönelik eleştiriler, Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi Özel Sayı, 203-216.
- Walkerdine, V. (1997). Feminity as performance. M. M. Gergen ve S. N. Davis (Ed.), Toward a new psychology of gender (ss. 171-184). New York. Routledge.
- Woolf, V. (2019). Kendine ait bir oda. (İ. Özdemir, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
- Woolf, V. (1994).Orlando (S. Akar, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
- Woolf, V. (2020). Professions for women. Erişim tarihi: 14.04.2022, https://www.wheelersburg.net/Downloads/Woolf.pdf.
