Author:
Abstract
Klasik Türk edebiyatı yüzyılları boyunca şiirde yer adlarının çeşitli işlevlerle kullanımına sıkça rastlanmaktadır. Şairler şehir, yurt, diyar, memleket, mülk, milket yahut iklim olarak tabir ettikleri yerleşim yerlerine; dağ, deniz, nehir ve ova gibi coğrafi yer şekillerine ve hamam, cami, köprü, çeşme gibi mimari yapılara şiirlerinde yer verirken adı geçen yerlerin siyasi, ticari ve kültürel geçmişine de ışık tutarlar. Bu doğrultuda klasik Türk edebiyatı metinlerinde yer adlarının hangi bağlamlarda ve ne tür işlevlerle yer aldıklarının tespitinin, diğer bir deyişle Osmanlı şiirinde yer adlarının kullanımının Osmanlı kültür tarihinin ipuçlarını verdiğini söylemek mümkündür. Bu alanda yapılmış birçok kıymetli çalışma da şiirde mekânların kullanımının değerlendirilmesiyle şiir ve şehir birlikteliğinin tespitinin önemini ortaya koyar niteliktedir. Günümüzde Afganistan ve Tacikistan sınırları içerisinde geniş bir coğrafyaya yayılmış, güneyinde Hindukuş dağları, doğusunda Doğu Türkistan, batısında Kunduz ırmağı bulunan ve altın, yakut ve sair madenlerin çıkarıldığı Bedahşan bölgesi de şairlerin kültürel ve sosyal özellikleriyle eserlerinde sıklıkla andıkları, birbirinden farklı ve renkli hayaller içerisinde zikrettikleri yüzlerce yerden biridir. Bu makalede, klasik Türk edebiyatının tüm yüzyıllarını kapsayan bir taramanın sonucunda gazellerden elde edilen veriler kullanılarak, Bedahşan’ın şiirde nasıl ele alındığının incelenmesi, bölgenin hangi hayaller ve benzetmeler içerisinde şiirsel malzeme olarak kullanıldığının tespit edilmesi ve böylelikle mekânın şiirde temsilinin farklı bir örneğinin ortaya konulması amaçlanmaktadır.
Keywords
Abstract
During the era called classical Turkish literature, the use of toponyms with various functions in poetry has been encountered frequently. It is possible to state that the determination of the contexts and functions of toponyms in classical Turkish literature texts, and in other words, the use of toponyms in Ottoman poetry gave clues to the Ottoman cultural history. Many valuable studies have been carried out in this area are to reveal the importance of determining the unity of poetry and the city by evaluating the use of places in poetry. Today, the Badakhshan region spreads over a wide geography within the borders of Afghanistan and Tajikistan. It is located among the Hindu Kush Mountains in the south, East Turkestan in the east, Kunduz River in the west. Badakhshan is a region where gold, ruby and other mines are extracted, and it is one of the hundreds of places that poets often mention in their works with various features. In this article, it is aimed to review how Badakhshan was addressed in poetry, to determine which dreams and metaphors were used as poetic material and thus to contribute to the explanation of how the place in poetry is represented by using the data obtained from ghazels as a result of a literature review including all centuries of classical Turkish literature.