TÜRKÇEDE GÖRÜNÜŞ: OKUL ÖNCESİ HİKÂYE KİTAPLARINDA EYLEM TÜRLERİ, ÜYE YAPI, BİÇİMBİRİM VE BELİRTEÇ ETKİLEŞİMİ
Author :
Abstract
Anadili edinimi sürecinde, edinim kuramları, dilsel girdinin çocuğa zaman ve görünüş ulamlarını yetkin kullanabilme yetisi sağladığını ortaya koymuştur. Bu çalışmanın amacı, özellikle dil ediniminin hızla tamamlandığının bilindiği erken çocukluk ve okul öncesi dönemde, yazılı girdi kaynağı olarak önem taşıyan hikâye kitaplarındaki görünüş olgularının görünümlerini betimlemektir. Çalışmanın amacı doğrultusunda, bu dönemdeki çocukların gelişim özellikleri dikkate alınarak seçilen altı hikâye kitabındaki eylemlerle küçük çaplı bir veri tabanı oluşturulmuştur. Bu eylemlerin hal türleri, üye yapıları, biçimbirimleri ve belirteç kullanımları betimlenmiştir. Ayrıca, bu yapıların birbirleriyle olan etkileşimleri kullanım sıklıklarıyla ortaya konulmuştur. Yöntem açısından Smith (1991)’in Görünüş Kuramı sınıflaması temel alınarak, verilerin nitel ve nicel çözümlemeleri yapılmıştır. Nitel çözümleme için eylemlerin sözcüksel görünüşleri Excel programında ulamlandırılmış, üye yapı-biçimbirim ve eylem-belirteç kullanımları belirlenmiştir. Nicel çözümleme ise elde edilen nitel verilerin veritabanındaki dağılımı ve kullanım sıklığı belirlenerek yapılmıştır. Sonuçlar, hikâye kitaplarında kullanılan 242 eylemin önemli bölümünü bitirme ve durum eylemlerinin oluşturduğunu göstermektedir. Bitirme eylemleri, hikâye metninin özelliklerine uygun olarak, en sık bitmişlik/geçmiş gösteren -DI ve –mIş biçimbirimleriyle kullanılmıştır. Bu sonuç Görünüş Kuramını da destekler niteliktedir. Eylemlerin çoğunlukla yalın durumdaki ad öbekleri ile ilişkilendirildiği ve zaman odaklı belirteçlerin tüm eylem türleriyle en sık kullanılan belirteç türü olduğu bu çalışmanın diğer önemli bulgularındandır.
Keywords
Abstract
In the mother-tongue acquisiton process, the language acquisiton theories suggests that the language input provides the child with ability to use tense and aspect markers competently. The purpose of this study is to analyze the phenomena of aspect in storybooks considered as significant written input, especially at the pre-school and early childhood period in which the language acquisition process is fast. In line with the aim of the study, the small scale database is set up with the verbs in six storybooks chosen considering the developmental characteristics of the children at this stage. The situation types of verbs, their argument structures, the aspectual markers attached to them and the adverbial usages are represented. Furthermore, the interaction among these structures is presented with their frequency of usage. In terms of the method, the qualitative and the quantitative data analyses based on Smith (1991)’s Aspect Theory classification are carried out. The qualitative analysis is done via classifying the lexical aspects of the verbs, the argument structure-morphological marker and the usage of the verb-adverb interaction using Excel Program. The quantitative data anaysis is done via specifying the distribution and frequency of usage of the qualitative data in the database. The results indicate that the significant number of the 242 verbs used in the storybooks is constituted of achievement and state verbs. Achievement verbs, in accordance with the text properties, are frequently used with past/perfective marking –DI and –mIş. This result seems to support the Aspect Theory. The other significant results of the study are that the verbs are mostly associated with bare noun phrases, and the time adverbials are the most frequenty used adverbs modifying all types of verbs.
Keywords
- Akcan, P. İ. (2005). ‘Edinim sürecinde görünüş: İlköğretim ikinci sınıf hayat bilgisi kitaplarındaki eylemler, durum türleri ve görünüş etkileşimi’. Dil Dergisi, 130, Ekim-Kasım-Aralık, Ankara.
- Aksu-Koç, A. (1998). ‘The role of input vs. universal predispositions in the emergence of tense-aspect morphology: evidence from Turkish’. First Language 18, 54, Ss. 255280. October.
- Avcı, F. (2008). Benim minik kırmızı balığım. 2007 Tudem Edebiyat Ödülleri Resimli Kitap Yarışması Mansiyon Ödülü. İzmir: Tudem.
- Avcı, F. (2006). Kırmızı Fil’i Gördünüz mü?. Ankara: Kök Yayıncılık.
- Andersen, R.W. ve Shirai, Y. (1996). ‘The primacy of aspect in first and second language acquisition: The pidgin-creole connection’. In: W.C Ritchie ve T.K. Bhatia (eds.) Handbook of Second Language Acquisition, Ss. 527-570. San Diego, CA: Academic Press.
- Benzer, A. (2009). Türkçede zaman, görünüş ve kiplik. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Bickerton, D. (1984). ‘The language bioprogram hypothesis’. The Behavioral and Brain Sciences, 7, Ss. 173-221.
- Brun, D., Avrutin, S. ve Babyonyshev M. (1999). ‘Aspect and its temporal interpretation during the optional infinitive stage in Russian’. In: A. Greenfield, H.Littlefield, C.Tano (eds.) Proceedings of the 23th Boston Univesity Conference on Language Development, Vol.2, Ss. 120-131. Cascadilla Press.
- Demirgüneş, S. (2008). ‘Türkçede görünüş ve dilbilgisel zaman: Türkçe 1. Sınıf ders kitabı örneğinde eylem türleri, üye yapı, biçimbirim ve belirteç etkileşimi’. Dil Dergisi 140, Nisan-Mayıs-Haziran, Ankara.
- Erguvanlı-Taylan, E. (1996). ‘The parameter of aspect in Turkish’. A. Konrot (Ed.) Modern Studies in Turkish Linguistics: Proceedings of the 6th International Conference on Turkish Linguistics içinde, Ss. 153-168.
- Erguvanlı-Taylan, E. (2001). The verb in Turkish: “On the Relation Between Temporal/Aspectual Adverbs and the Verb Form in Turkish”. Amsterdam: John Benjamins Yayınevi.
- Erkman-Akerson, F. (1994). ‘Türkçe yüklemde görünüş, zaman ve kip’. VIII. Dilbilim Kurultayı. İstanbul: İletişim Fakültesi Yayınevi.
- Esmer, E. (2008). ‘Ergen dili yazılı anlatı metinlerinde zaman belirteci-Hal türü etkileşimi’. Dil Dergisi, 142. Ekim-Kasım-Aralık.
- Gökmen, S. (2003). ‘Görünüm kuramı çerçevesinde zaman belirteci-hal türleri etkileşimi’. A. Eziler-Kıran, E. Korkut ve S. Ağıldere (ed.). Günümüz Dilbilim Çalışmaları, 82-97. İstanbul: Multilingual Yayınları.
- Gökmen, S. (2004). ‘Yetişkin dili sözlü anlatı metinlerinde zaman belirteci-Hal türü etkileşimi’. Dil Dergisi, 125, Ss. 7-23.
- Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish a comparative grammar. London ve New York: Routledge Yayınevi.
- McKee, D. (1989). Elmer. Çev. Aslı Motchane. 2007 Ankara: Kır Çiçeği Yayıncılık ve Ticaret Ltd. Şti.
- Olsen, M.B. ve Weinberg, A. (1999). ‘Innateness and the acquisiton of grammatical aspect via lexicalaspect.’ In: A. Greenfield, H.Littlefield, C.Tano (eds.) Proceedings of the 23th Boston Univesity Conference on Language Development, Vol. 2, Ss. 528-540. Cascadilla Press.
- … Pamuk meraklı tavşan. 1998 Grandreams limited. Türkiye’de yayın hakları: 2003 İstanbul: Remzi Kitabevi A.Ş.
- Radford, A. (1990). Syntactic theory and the acquisition of English syntax: The Nature of Early Child Grammars of English. Oxford: Blackwell.
- Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. I. Baskı. Ankara: Kök Yayıncılık.
- Smith, C. (1991, 1997). The parameter of aspect. Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
- Smith, C. (2003). Modes of discourse: The Local Structure of Texts. United Kingdom: Cambridge University Press.
- Shirai, Y. ve Andersen, R.W. (1995). ‘The acquisition of tense-aspect morphology: A Prototype Account’. Language 71, Ss. 743-762.
- Uzun, N. E. (1998). Dilbilgisinin temel kavramları Türkçe üzerine tartışmalar. Ankara.
- Vendler, Z. (1967). Linguistics in Philosophy. Ithaca, NY: Cornell University Press.
