Author :
Abstract
Yüzyıllardan beri var olan sokak çocuğu olgusu tüm toplumları ilgilendiren bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Sokak çocuklarının ortaya çıkışı; hızlı sanayileşme, hızlı ve çarpık kentleşme, göç hareketi ve aile istismarı gibi birçok ekonomik ve sosyolojik etkenle birebir ilişkilidir. Yoksulluk, çalışan çocuk gerçeği ve sokak çocuğu olgusu yerli ve yabancı çocuk edebiyatında da ele alınan konulardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada da Sokak Çocuğu, Sokakta Tek Başına, Müzik Satan Çocuklar, Ekmek Parası, Çöplük ve Rüzgârı Dizginleyen Çocuk adlı çocuk edebiyatı yapıtları aracılığıyla sokak çocuğu olgusu incelenmiştir. Araştırmada yapıtlardaki kahramanların dış görünüşlerine, yaşadıkları yerlere, ailelerine, okula gidip gitmeme durumlarına, para kazanmak için başvurdukları yollara, şiddete uğrama durumlarına, hırsızlık, dilencilik, sigara içme vb. kötü alışkanlık ve davranışlara sahip olma, maruz kaldıkları küçültücü, iğneleyici vb. söylemlere ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Bulgular adı geçen çocuk edebiyatı yapıtlarından ilgili örnek tümcelerle desteklenmiştir. Böylece ele alınan çocuk edebiyatı yapıtlarındaki bu değişkenlerle ilgili veriler, içerik analiziyle incelenmiş sokak çocuğu olgusunun nasıl ele alındığı bir çerçeve çizilerek ortaya konmuştur. Araştırma sonucunda ele alınan ürünler gibi sorun odaklı çocuk edebiyatı yapıtlarıyla buluşan çocuk okurların sokak çocukları olgusu gibi olumsuz duygular barındıran, ama yaşamda da var olan, durumları tanıma, bu durumlar üzerine duygu ve düşünce üretme ve çözüme katkı sunma, bu durumla duygudaşlık kurma fırsatını edineceği düşünülmektedir.
Keywords
Abstract
Having existed for centuries, the street kid phenomenon is a situation that concerns all societies. The emergence of street children is directly related to many economic and sociological factors such as rapid industrialization, rapid and unplanned urbanization, migration movement, and family abuse. Poverty, the reality of working children, and the phenomenon of street children are covered in national and international children's literature. This study examined the phenomenon of street child through children's literature works named Sokak Çocuğu (Street Kid), Sokakta Tek Başına (Alone on the Street), Müzik Satan Çocuklar (Kids Selling Music), Ekmek Parası (The Bread), Çöplük (Garbage) ve Rüzgârı Dizginleyen Çocuk (The Boy Who Restrains the Wind). The research revealed findings regarding the outward appearance of the heroes in the works, the places they live in, their families, whether they go to school, the ways they use to earn money, their exposure to violence, their bad habits and behaviors such as theft, begging, smoking, and the derogatory and sarcastic discourses they are exposed to. The results were supported by excerpts from the works mentioned above of children's literature. Thus, content analysis was used to investigate data relating to these characteristics in children's literary works, and a framework was created to illustrate how the street child phenomena were addressed. As a result of the research, children's readers who meet with problem-oriented children's literature works such as children's literature works, have the opportunity to recognize situations that have negative feelings, such as the phenomenon of street children, but also exist in life, to produce feelings and thoughts on these situations, to contribute to the solution, and to establish empathy with this situation is thought to acquire.
Keywords
- Akdağ, E. (2016). Sevimli Mecmua’da savaş, göç ve sokak çocukları. Günyüz, M., Yıldız, B. V., Şimşek, T. (Ed.), III. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (77-82 ss.) Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği, İstanbul.
- Aktaş Arnas, Y. (2003). Sokak çocukları, Toplum ve Sosyal Hizmet, 14(2), 43-57.
- Akyüz, E. (2010). Çocuk hukuku çocukların hakları ve korunması. Ankara: Pegem Akademi.
- Aptekar, L. (1994). Street children in the developing world: a review of their condition, Cross-Cultural Research, 28(3), 195-224.
- Atauz, S. (1998). Dünya kentlerinin yeni olgusu: sokak çocukları, Birikim Dergisi, 116, 68-78.
- Avcı, Y. Y. (2017). Mehmet Güler’in kalemiyle çocuk işçiler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 9(1), 18-29.
- Aypay, A., Cemaloğlu, N., Sarpkaya, R., Tomul, E., Baştürk, R., Ellez, A. M., Şahin, B., Yolcu, H., Karakaya, İ. & Turgut, Y. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. (Ed.: Tanrıöğen, A. (Ed.), Ankara: Anı Yayıncılık.
- Aytan, T. (2017). Çocuk edebiyatının içerik özellikleri açısından “köprüaltı çocukları”. Şimşek, T., Yıldız, B. V. (Ed.), IV. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (381-386 ss.) Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği, İstanbul.
- Barış, İ. (2011). Sokakta yaşayan çocuklar ve aileleri (İstanbul örneği). Istanbul Journal of Sociological Studies, 39, 87-114.
- Başpınar, Ö. (2007). Sokak çocuğu olgusu ve Türkiye’de uygulanan hizmet modeli (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Bilgin, B., B. (2019). Sokakta yaşayan ve/veya çalış(tırıl)an çocuklar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 710-726.
- Coştu, K. (2007). Sokak çocuklarının sosyo-kültürel yapısı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, (2007). Çocuk işçiliği ile mücadelede öğretmen el kitabı, Ankara: ÇSGB Yayınları.
- Çanakcı, M. (2016). Charles Dickens’ın “Oliver Twist” ile Kemalettin Tuğcu’nun “Küçük Serseri” eserlerinde sokak çocuğu temasının sosyolojik bağlamda karşılaştırılması. Günyüz, M., Yıldız, B. V., Şimşek, T. (Ed.), III. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (203-208 ss.) Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği, İstanbul.
- Çanakcı, M. (2017). Çocuğa uygunluk ilkeleri ve çocuk ana karakterler bağlamında Hans Christian Andersen’in “Kibritçi Kız” Sabahattin Ali’nin “Ayran” eserlerinin Karşılaştırılması. Şimşek, T., Yıldız, B. V. (Ed.), IV. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (223-228 ss.) Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği, İstanbul.
- Çoban, S. (2016). Türkiye’de risk altındaki çocuklar ve çocuk suçluluğu üzerine bir değerlendirme, Istanbul Journal of Sociological Studies, 52, 791-810.
- Dilidüzgün, S. (2003). İletişim odaklı Türkçe derslerinde çocuk kitapları. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
- Gander, M. J. & Gardiner, H. W. (2007). Çocuk ve ergen gelişimi. (Dönmez, A. ve Çelen, N., Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
- Geçer, G. O. (2007). Sokak çocuğu tipi yaratmada argo tercihi ve romanlara yansıması, Türklük Bilimi Araştırmaları, 21, 87-108.
- Güngör, M. (2008). Evrensel bir sorun olarak çocuk suçluluğu ve sokakta çalışan ve yaşayan çocuklar. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 25-43.
- https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/illeridaresi/Mevzuat/Kanunla r/Anayasa.pdf Erişim tarihi: 11.04.2022
- İçli, T. (2009). Çocuk, suç ve sokak, Ankara: TC Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayını.
- İşyar, N. (2009). Çocuk romanlarımızda yoksulluk teması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 165-188.
- Karakaş, B. ve Çevik, Ö. C. (2016). Çocuk refahı: çocuk hakları perspektifinden bir değerlendirme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3),
- Polat, O. (2002). Sokak çocukları, İstanbul: Özgün Ofset.
- Postman, N. (1995). Çocukluğun yokoluşu. (İnal K. Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
- Sever, Sedat. (2002). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet (milli eğitim temel yasası ve çocuk haklarına dair sözleşme bağlamında bir değerlendirme). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1–2), 25-37.
- Şener, S ve Serdar, M. (2015). “Sokak çocukları” problemi ve bu probleme yönelik uygulanan politikalar (Türkiye–Hindistan örneği). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 45, 104-117.
- Tavşancıl, E. ve Aslan, A. E., (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
- TBMM (2004). http://www.sck.gov.tr/wp-content/uploads/2020/02/Sokak-Cocuklari- Meclis-Arastirmasi-Komisyonu.pdf Erişim tarihi: 02.04.2022.
- TÜBA. (2011). Türkçe bilim terimleri sözlüğü sosyal bilimler. Ankara: TÜBA Yayınları.
- Türkmenoğlu, S. (2015). Muzaffer İzgü’nün romanlarında çocuk gözüyle yoksulluk. Şimşek, T., Yıldız, B. V. (Ed.), II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (376-381 ss.) Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği, İstanbul.
- Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, O. ve Yakar, Y. M. (2018). Türk çocuk edebiyatında sorun odaklı yaklaşım. Çocuk ve Medeniyet, 3(6), 29-42.
- Zorkul, T. (2014). Ayhan Bozfırat’ın “Sokakta Tek Başına” adlı romanında sokak çocuklarının dünyası. Şimşek, T., Yıldız, B. V. (Ed.), I. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (46-50 ss.). Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği, İstanbul.
