Author :
Abstract
Türk dili, tarihi ve kültürünü anlatmak bakımından birçok eser yazılmıştır. 1073/1074 yıllarında yazılmış olan Divanü Lûgati’t-Türk, Türk dilinin, edebiyatının ve kültürünün en önemli eserlerinden biridir. XI. asır Türk dünyasının dil, edebiyat, kültür ve sosyal durumuyla ilgili zengin ve özgün ilk bilgileri veren Divanü Lûgati’t-Türk, Türkoloji araştırmalarında her zaman temel kaynak olmuş ve araştırmacılar tarafından çok yönlü olarak ele alınmıştır. Sözlükler, ait oldukları dilin en önemli eserleri arasındadır. Bir milletin sahip olduğu değerlerinin, kültürel varlıklarının ve yaşama tarzının iz düşümünü sözlüklerde bulmak mümkündür. ‘Türk Lehçeleri Divanı’ anlamına gelen ‘Divanü Lûgati’t-Türk’, içerdiği Türk lehçeleri sözvarlığı ile ilk Türk lehçeleri sözlüğü özelliği taşımaktadır. Türk dilinin genel söz varlığının tespitinde tarihî sözlükler büyük öneme sahiptir. Anlam bilim, dili art zamanlı ve eş zamanlı yöntemleri kullanarak anlam yönünden inceleyen bilim dalıdır. Türkçede semantik çalışmaların azlığı bilinmektedir. Bu sebeple, anlam bilimi ile ilgili hem eş zamanlı hem de art zamanlı biçimde incelenmesi gereken birçok sorun bulunmaktadır. Gülmenin en güzel şekilde anlatıldığı Divanü Lûgati’t-Türk’te, beşerin en tabiî yönü olan ağlama da temas edilen konulardandır. Bu sebeple, bu makalede, Divanü Lûgati’t-Türk’ün sözvarlığında ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri tespit edilecek ve incelenecektir. Bu sözcüklerin anlamı ve yapısı üzerine kesin bir açıklama bulunmamaktadır. Kaynak olarak incelediğimiz eser bir sözlük olması sebebiyle yazıldığı dönemdeki ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri hakkında fikir verebilecek niteliktedir. Sözlükler, ait oldukları dilin en önemli eserleri arasındadır. Bir milletin sahip olduğu değerlerinin, kültürel varlıklarının ve yaşama tarzının iz düşümünü sözlüklerde bulmak mümkündür. ‘Türk Lehçeleri Divanı’ anlamına gelen ‘Divanü Lugati’t-Türk’, içerdiği Türk lehçeleri sözvarlığı ile ilk Türk lehçeleri sözlüğü özelliği taşımaktadır. Türk dilinin genel sözvarlığının tespitinde tarihî sözlükler büyük öneme sahiptir. Anlam bilim, dili artzamanlı ve eşzamanlı yöntemleri kullanarak anlam yönünden inceleyen bilim dalıdır. Türkçede semantik çalışmaların azlığı bilinmektedir. Bu sebeple, anlam bilimi ile ilgili hem eşzamanlı hem de artzamanlı biçimde incelenmesi gereken birçok sorun bulunmaktadır. Gülmenin en güzel şekilde anlatıldığı Divanü Lugati’t-Türk’te, beşerin en tabiî yönü olan ağlama da temas edilen konulardandır. Bu sebeple, bu makalede, Divanü Lugati’t-Türk’ün sözvarlığında ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri tespit edilecek ve incelenecektir. Bu sözcüklerin anlamı ve yapısı üzerine kesin bir açıklama bulunmamaktadır. Kaynak olarak incelediğimiz eser bir sözlük olması sebebiyle yazıldığı dönemdeki ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri hakkında fikir verebilecek niteliktedir.
Keywords
Abstract
There have been lots of written works for depicting Turkish language, history and culture. Divanü Lûgati’t-Türk which was written at 1073/1074 is one of the most important work of Turkish language, literature and culture. The Divanü Lûgati’t-Türk which is the first source about the Turkish world’s literature, language, cultural, social situation in the 11th century gives us very important and original knowledges for Turcology researching. Dictionaries are among the most important productions of the language they belong to. It is possible to find the reflection of life style and culture and the values that a nation has. Divanü Lûgati’t-Türk that means ‘Turkish Dialects Dictionary’, is a first dictionary of the Turkish by dialects words that is included dialects materials. Historical dictionaries are given importance to determine general Turkish vocabulary. Semantics is an area of science that studies the meanings of a language using the diachronic and synchronic methods. It is well known that there are few studies on semantics in Turkish. So, there are many semantic issues which must be examined synchronicly and diachronicly in Turkish. In Divanü Lûgati’t-Türk beside of laugh, the natural aspect of human being that is the cry is also explained. So, this article, the words of ‘cry’ and ‘laugh’ in vocabulary of Divanü Lûgati’t-Türk will be determined and examined. There is no exact explanation about the meaning and structure of the words. The work that we examined as a source could give an idea about the ‘cry’ and ‘laugh’ words of the written period because of being a glossary.
