Author :
Abstract
Arap mitolojisinde Anka, Fars mitolojisinde Simurg adı verilen efsanevi bir kuşun varlığına inanılmıştır. İslamiyet’ten sonra bu iki mevhum kuşun özellikleri birleşmiş, Müslüman milletler arasında ortak bir inanç ve bunlar etrafında bazı söylenceler meydana gelmiştir. Türk mitolojisinde Simurg ve Anka’nın özelliklerini taşıyan ve bunların karşılığı olarak bilinen konrul ve tuğrul adlı kuş(lar) ile çift başlı kartal vardır. Ancak ortak İslami kültürün etkisiyle, simurg u anka birleşmesinden doğan ve Türk halk hikâyeleri ve masallarında geçen, Arap ve Fars mitolojilerindeki söylencelere uygun, Zümrüdüanka adıyla bir efsanevi kuş da doğmuştur. Anka ve Simurg, Divan Şiirinde en çok kullanılan, en ilginç ve en işlek mitolojik unsurlardan ve simgelerden biridir. Metafizik ve kozmik düşüncelerin ifadesinde sembol olarak kullanılmışlardır. Edebiyatta Anka ve Simurg, çoğunlukla tasavvufi olarak, olgunluğu ve Allah’a yaklaşmayı temsil eder. Bunların dışında güzellik, yücelik, kanaat, istiğna, bilgi, marifet, aydınlanma ve aydınlatma, yenilenme, yaratılış ve kabiliyet vb. hususların ifadesinde de teşbih ya da mecaz yoluyla kullanıldığı görülmektedir. Tasavvuf düşüncesi sembolik ifadeye çok müsaittir. Kuşların sembolik hikâyeleri üzerine, Arap ve Fars edebiyatlarında yazılan eserlerin etkisiyle Anka ve Simurg, bilhassa tasavvuf düşüncesinin ifadesinde bazı terimleri ve anlamları karşılamak üzere kullanılmıştır. Şeyh Galib de bu sembolik anlatım tarzını en çok ve en güzel kullanan şairlerimizin başında bulunanlardandır. Bu çalışmada Şeyh Galib divanı örnek alınarak, klasik edebiyatımızda Anka ve Simurg sembolü tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
There is a belief in Arabic and Persian mythologies about a mythical bird called Anka (Arabic) and Simurg (Persian). These two birds generally known as Phoenix in West. After Islam these two imaginary bird’s characteristics integrated, a common belief and some myths about them occured among Muslim nations. In Turkish mythology double-headed eagle and two birds called Konrul and Tuğrul carries the equivalant characteristics of Simurg and Anka. However with the influence of common Islamic culture a legendary bird which fits the Arab and Persian mythologies called Zümrüdüanka was also born in Turkish folk narratives and tales. Anka and Simurg are one of the most used and interesting mythological elements and symbols of Ottoman Court Poetry. They were used as symbols in expression of Islamic mysticism, metaphysics and cosmic ideas. In literature Anka and Simurg generally represent the maturity in mystical sense and intimacy with God. Apart from these it is seen that Anka and Simurg used in expression of some elements as beauty, dignity, modesty, disinterestedness, knowledge, talent, enlightenment, illumination and regenaration via metaphors and analogies. Islamic mysticism is very convenient for symbolic expression. With the effects of works in Arabic and Persion literatures Anka and Simurg were used for cover some terms and meanings in mystic expression. Sheikh Galip is the leader among the poets who use this symbolic expression style. In this paper Anka and Simurg symbols in Turkish classical literature was identified in the example of Sheikh Galip’s Diwan.
