Author :
Abstract
Bu makalede, Türkçede -(A/I)r biçimbirimi ile çekimlenen ve “geniş zaman(aorist)” terimi ile karşılanan çekimli fiillerin kiplik anlam alanları belirlenmiştir. Bu alanları belirlerken, fiillerin kılınış, görünüş bakımından türleri, kiplik zarfları ile kullanımları, bu fiillerin kullanıldığı metin ve anlatım türü dikkate alınmıştır. Geniş zamanlı fiillerin anlam alanlarının belirlenebilmesi için, önce semantik daha sonra bağlama dayalı alanlara bakılmıştır. Bağlama dayalı anlam alanlarını belirlemede farklı türlerdeki yazılı metinlerden cümle ve metin düzeyinde örnekler dikkate alınmıştır. Bilimsel metinler, dini metinler, deneme, hikâye/roman, anı, gezi yazısı, mektup, tiyatro, şiir, biyografi, otobiyografi gibi türlerden seçilen bu metinlerdeki geniş zamanlı kullanımlar saptanmıştır. Bu metinler üzerinde semantik ve bağlama dayalı yapılan çözümlemeler sonucunda, geniş zamanlı fiillerde, zaman odaklı değil, özne odaklı kiplik anlamlarının belirgin olduğu ortaya konmuştur.
Keywords
Abstract
In this paper, modality semantic fields of finite verbs which are conjugated with -(A/I)r morpheme and corresponds to the term of “aorist” in Turkish are determined. While determining these semantic fields, genres of verbs regarding their manner of action and aspect, their usage with modal adverbs, and types of texts and narratives, in which these verbs are used, are taken into consideration. In order to determine of semantic fields of finite verbs used in aorist, semantic fields are studied first and then contextual fields are handled. While determining contextual semantic fields, examples as sentence and phrase selected from different literary genres are evaluated. Usages of verbs in aorist are also detected in different texts gathered from scientific papers, religious texts and different literary genres like essay, story/ novel, memoir, travel writing, letter, drama, poem, biography, autobiography. At the end of these analysises and assessments carried out in these texts regarding semantic and contextual fields, it is apparently revealed that finite verbs used in aorist have meaning focusing on subject rather than tense.
Keywords
- Aksan, Y. (2003). Kılınış ulamına yaklaşımlar ve türkçede kılınış. Günümüz Dilbilim Çalışmaları 68-81. İstanbul: Multilingual.
- Aydemir, İ. A. (2010). Türkçede zaman ve görünüş sistemi. İstanbul: Grafiker.
- Bacanlı, E. (2014). Kılınış kategorisi ve altaycada kılınış belirleyicisi olarak art fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Benzer, A. (2012). Türkçede zaman, görünüş ve kiplik. İstanbul: Kabalcı.
- Comrie, B. (1976). Aspect. Cambridge: Cambridge University.
- Comrie, B. (1985). Tense. Cambridge: Cambridge University.
- Corcu, D. (2005). Zorunluluk kipliği -mAlı’nın anlamsal iç yapısı Dilbilim Araştırmaları 33- 44. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
- Ediskun, H. (1992). Türk dilbilgisi. İstanbul: Remzi.
- Gökmen, S. (2003). Görünüş kuramı çerçevesinde zaman belirteci-Hal türü etkileşimi. Günümüz Dilbilim Çalışmaları. 82-97. İstanbul: Multilingual.
- Gül, D. (2012). Semantic operator and the modal meanings of suffix -Ar. Dilbilim Araştırmaları 2012 / 1, 21-38. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
- Johanson, L. (2002). Aspectotemporal connectivity in Turkic text construction, text sudivision, discourse types and taxis, The Verb in Turkish s. 187-198. Philadelphia: John Benjamins.
- Kalın, F. (2005). Felsefe ve bilim ışığında Kur’ân’da zaman. İstanbul: Rağbet.
- Karadoğan, A. (2009). Türkiye Türkçesinde kılınış. Ankara: Divan.
- Kerimoğlu, C. (2011). Kiplik incelemeleri ve Türkçe.İzmir: Dinozor.
- Klein, W. (2009). How time is encoded. The expression of time s. 39-82. Berlin: Mouton de Gruyter.
- Kocaman, A. (1983), Türkçede kip olgusu üzerine görüşler, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1980- 1981, 81-85, Ankara.
- Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu. Lyons, J. (1977). Semantics I-II. Cambridge: Cambridge University.
- Reichenbach, H. (1947) The tenses of verbs. section 51 of Elements of Symbolic Logic287– 298. New York: The Macmillan.
- Rentzsch, J. (2013). Türk dillerinde kipsellik ve kipselliğin anlambilimsel haritası. Bilig, 67: 129-168.
- Smith, C. (2007). Tense and Temporal Interpretation. Lingua 117, 419-436.
- Smith, C. (1983). The theory of aspectual choice. Language 59: 3, 479-510.
- Taylan, E. E. (2002). On the relation between temporal/aspectual adverbs and the verb form in Turkish. The Verb in Turkish 97-128.Philadelphia: John Benjamins.
- Türk, V. (1999). Türkçede şimdiki zaman kavramı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı 1993, 291-340, Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Uğurlu, M. (2003), Türkiye Türkçesinde bakış (Aspektotempora). Türkbilig 5, 124-133, Ankara.
- Uzun, N. E. (2004). Dilbilgisinin temel kavramları (2. Baskı). İstanbul: Pandora.
- Van Schaaik, G. (2002). Periphrastic tense/aspect/mood. The Verb in Turkish 61-95.
- Yaman, E. (1999). Türkiye Türkçesi’nde zaman kaymaları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Yavaş, F.(1979). The Turkish aorist. Kansas Working Papers in Linguistics. 4 / 1, 41-49.
- Zeyrek, Deniz, (2003), Temporal organization and discourse structure. Studies in Turkish Linguistics, 419-428. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
- Atay, F. R. (2009). Çankaya. İstanbul: Pozitif.
- Beyatlı, Y. K. (2003). Kendi gök kubbemiz. İstanbul: Yapı Kredi.
- Canım, R. (1995). Edirne şairleri. Ankara: Akçağ.
- Demir, G. Y. (2007). Sosyal bir fenomen olarak dilin belirsizliği. İstanbul: Paradigma.
- İnalcık, H. (2009). Osmanlı tarihinde dönemler devlet-toplum-ekonomi. Osmanlı Uygarlığı 1 s. 30-235. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Karay, R. H. (2009). Memleket hikâyeleri. İstanbul: İnkılap.
- Ricoeur, P. (2010). Söz edimleri kuramı ve etik. Atakan Altınörs (Çev.) Bursa: Asa.
- Süreya, C.(2000). Sevda sözleri. İstanbul: Yapı Kredi.
- Şafak, E. (2006). Pinhan. İstanbul: Metis.
- Yazır, E. M. H. (2012). Hak dini kur’an dili. Ankara: Akçağ.
- tarihi 26.08.2014)
