Author :
Abstract
Oyun bir milletin kültür çeşitliliğinin yansımasıdır. Oyunlar milletlerin yaşamlarının en özgür ve en doğal şekilde dışa vurumudur. Sözlü ve yazılı edebiyatın içerisinde gizli kalmış birçok unsurun ortaya çıkarılmasında, toplumların gelenek ve göreneklerinin incelenmesinde oyunlar önemli ipuçlarıdır. Tarihin en karanlık dönemlerinden günümüze kadar oyun kavramı güncelliğini korumuştur. Türk kültürü içinde özellikle İslamiyet’ten önceki dönemlere baktığımızda sosyal statü olarak önemli bir yere sahip olan Şaman’larda oynama ve taklit etme yeteneklerini görmekteyiz. Türk kültüründe oyunla ilgili kavramları içeren pek çok yazılı kaynak da vardır. Bunlar içinde en önemli iki kaynak Kutadgu Bilig ve Divanü Lügati’t Türk’tür. Bu çalışmada oyun kavramının tarihi hakkında bilgi verilmiş, bu kavramın geçmişte ve günümüzde hangi anlamlarda kullanıldığı incelenmiştir. Çalışmanın amacına yönelik olarak Türk kültüründe oyun kavramına verilen anlamlar üzerinde durulmuştur. Türk dil ve kültür tarihinin önemli iki kaynağı Kutadgu Bilig ve Divanü Lügati’t Türk’te oyunla ilgili kavram ve terimler tespit edilmiş, bunlara hangi anlamlar verildiği belirlenmiştir. Bu çalışma tarama modelinde olup, Kutadgu Bilig ve Divanü Lügati’t Türk adlı eserler doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Sonuç olarak Türk dili ve kültürü tarihimizin iki büyük yapıtı olan Kutadgu Bilig ve Divanü Lügati’t Türk’te oyunlarla ilgili kelimelerin varlığı araştırılmış, elde edilen veriler sözlüksel bir sistem içerisinde sıralanmış, anlam gruplarına göre sınıflanmış, özellikle Divanü Lügati’t Türk’te bulunan çocuk oyunlarının Türklerin sosyal, kültürel ve ekonomik hayatları içerisinde yeri ve ilişkisi tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
A play is a reflection of a nation's cultural diversity. Plays are the most natural and independent expression of national lives. Plays are crucial clues on the investigation of societies' customs and on revelaing several factors which are disguised in the oral and written literature. The concept of play has preserved its timely nature from the darkest periods of history to the present time. Especially when we look at the Turkish culture during the former periods before Islam, we can see playing and imitating skills have an important place as a social status in the Shaman. In Turkish culture there are many written sources concerning the terms about plays. Among them the most important ones are Kutadgu Bilig and Divanu Lugati't Turk. This study provides information about the history of the concep of play and the past and present meanings of this concept are explained. The concepts and terms about plays and their relevant meanings have been identified in the Kutadgu Bilig and Divanu Lugati't Turk, the two important works of the Turkish language and culture. This study is designed in the form of literature survey and the two works, Kutadgu Bilig and Divanu Lugatit Turk are studied through document analysis method. As a result the words about play have been investigated and the data have been organised in a lexical system and classified according to the meaning groups. It has been revealed that especially children's plays in Divanu Lugati't Turk have a place in and a connection to Turks' social, cultural and economical lives.
Keywords
- And, M. (1974). Türk folklorunda oyun kavramı ve oyunun önemi, I. Uluslararası Türk Folklor Semineri, 8-14 Ekim 1973, T.C. Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Ankara: 305-314.
- And, M. (1985). Geleneksel Türk tiyatrosu. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Arat, R. R. (1979), Kutadgu Bilig III İndeks (İndeksi Yayına Hazırlayanlar: Kemal ERASLAN, Osman F. SERTKAYA, Nuri YÜCE), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay. 47, Seri: IV, Sayı: A 12, İstanbul.
- Arat, R. R. (1988), Kutadgu Bilig II Çeviri, Türk Tarih Kurumu Yay., 4. Baskı, Ankara.
- Arat, R. R. (1999), Kutadgu Bilig I Metin, TDK Yay., Ankara.
- Arslan, M. (2000). Divan Şiirinde satranç ve satranç ıstılahları. Osmanlı Edebiyat-Tarih- Kültür Makaleleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1-25.
- Atalay, B. (1992), Divânü Lügati’t-Türk tercümesi I, TDK Yay., Ankara.
- Atalay, B. (1992), Divânü Lügati’t-Türk tercümesi II, TDK Yay., Ankara.
- Atalay, B. (1992), Divânü Lügati’t-Türk tercümesi III, TDK Yay., Ankara.
- Atalay, B. (1999), Divânü Lügati’t-Türk dizini “Endeks”, TDK Yayınları, 4. baskı, Ankara.
- Baran, M. (1999). Çocuk oyunları. Ankara: Moro Yayıncılık.
- Bayat, F. (2006). Ana hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Bilen, M. (1999). Plandan uygulamaya öğretim. Ankara: AnıYayıncılık.
- Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Çınar, A. A., Akkoyunlu Z. (1994). Divanü Lugati’t-Türk’te halk hekimliği, Türk Kültürü. 32 (371), 34–43.
- Develioğlu, F. (1970). Türk argo sözlüğü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
- Ercilasun, A. B., Mehmedoğlu, A. (1991). Karşılaştırmalı Türk lehçeleri sözlüğü. C.1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Ergin, M. (1997). Dede Korkut kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eyuboğlu, İ. Z. (1998). Türk dilinin etimolojik sözlüğü İstanbul: Sosyal Yayınlar.
- Gazimihâl, M. R. (1959). Karagöz, kukla ve yapma bebekler. Türk Folklor Araştırmaları, 10 (199).
- Güven, Ö. (1999). Türklerde spor kültürü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını
- Halıcı, F. (1993). İslam ansiklopedisi, Çevgan Maddesi, 8.cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 294-295.
- Huizinga, J. (1994). Homo Ludens, Kültür olgusu olarak oyunun doğası ve anlamı. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). Sanat Dünyamız, (55).
- Huizinga, J. (1995) Homo Ludens -Oyunun toplumsal işlevi üzerine bir deneme. (Çev. M. A. Kılıçbay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Genç, R. (1977). Kaşgarlı Mahmut'a göre XI. Yüzyılda Türklerde oyunlar ve eğlenceler, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, III. Cilt, Ankara: 231-242.
- Güler, M., Özdemir, M. (2007). Türkiye’de kuklacılık ve ipli ahşap kukla yapımından bir örnek. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (2): 211-226.
- İşler, H., Hergüner, G. (1999). Türk sosyal hayatında sporun yeri ve geleneksel Türk sporları, Türk Kültürü. (432).
- Kadirov, M. (1972). Halk Koğırçak Teatri (Özbek An‘aneviy Koğırçak Teatri). Taşkent: Edebiyat ve San‘at Neşriyati.
- Kaplan, Y., Poyraz, Y. (2010). Divan şiirine kaynaklık etmesi bakımından oyunlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (15), 151-175.
- Karabela Şermet, S. (2014). Gizli anılarda saklı kültürler; hayat ve hatıratım’da Sinop. Turkhis Studies, Volume: 9/6, 621-637.
- Kudret, C. (1968). Karagöz. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Nevâî (1989). Hayratul-Abror. Taşkent: Gafur Gulam Namidegi Edebiyat ve Sanat Neşriyatı
- Oğuz, M. Ö., Ersoy, P. (2005). Yaşayan geleneksel çocuk oyunları. Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları.
- Özhan, M. (1997), Türkiye’de çocuk oyunları. Ankara: Kültür Bakanlığı, Feryal Matbaası.
- Özhan, M. (2005). Çocuk, oyun ve oyuncak terimleri sözlüğü. Ankara: Kültür Ajans Yayınları.
- Özyaşamış Sakar, S. (2010). Dil, kültür bağlamında bazı yarışlar ve ödülleri. Acta Turcica (1), 164-185.
- Pala, İ. (1999). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Poyraz, H. (1999), Okul öncesi dönemde oyun ve oyuncak. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Şahin, H. (2011). Kâşgarlı Mahmûd tıpkı benim gibi bir insandır! Hüdil, (6-7), 9-12.
- Tayga, Y. (1990). Türk spor tarihine genel bir bakış. Ankara: Nil Kitabevi.
- Tekin, T. (1995). Orhon Yazıtları. İstanbul: Simurg Yayınları.
- TDK (2009). Derleme sözlüğü. C.II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- TDK (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türktaş, M. (1999). Divanü Lügati’t Türk’te yer alan ve xı. yüzyılda Türkler arasında oynanan oyunlar, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (5), 61-65.
- Ülkütaşır, M. Ş. (1967). Çevgân ve Gökbörü. Türk Kültürü, (57), 663-667.
- Yavuzer, H. (1998). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Yudahn, K. K. (1998). Kırgız sözlüğü. (Çev. Abdullah Taymas), Ankara: TDK Yayınları.
