Author :
Abstract
Dünya tarihine baktığımızda, bazı şehirlerin tarihin akışına yön vermede konjonktürel bir öneme sahip olduklarını görürüz. Kudüs, İstanbul, Paris, Roma … Bu şehirlerin başında gelir. “Malazgirt”, Anadolu’ya açılan kapının anahtarı olarak 1071 yılında Sultan Alparslan tarafından fethedilmiş ve Türklerin bu toprakların tapusunu almasını sağlamıştır. Bu zaferin sadece Türk-İslam, İran ve Bizans tarihinde değil, aynı zamanda Dünya tarihi için de önemi büyüktür. Bu zaferle birlikte, Anadolu’da Türkiye tarihinin başladığı, Türkmen beyliklerinin kurulduğu ve İslam dünyası üzerinde Bizans baskısının azaldığı görülür. İlk defa Hz. Ömer tarafından fethedilen Muş ve bölgesinde Müslümanlar zaman zaman hâkimiyeti sağlamış olsalar da kalıcı hâkimiyet ancak Malazgirt Zaferi’nden sonradır. Bu zaferle birlikte Anadolu’da Bizans-Grek-Ortodoks kültürünün yerini Türk – İslam kültürü almıştır. Bu zaferden sonra Malazgirt, Hristiyan Batı dünyasına karşı İslam âlemini koruyan bir kale konumuna gelmiştir. Anadolu’dan Batı’ya yönelen Selçuklu ve Osmanlı’nın siyasi tecrübeleri, daha sonra Balkanlara, Viyana ve Endülüs’e ulaşan kültürel açılıma dönüşür ve bunun nüvesi de Malazgirt Zaferi’yle atılır. Batılı oryantalistler, Malazgirt üzerine çok sayıda inceleme yapmasına rağmen kendi kültürümüzde bu zaferle ilgili akademik ve edebi çalışmaların sayısı sınırlıdır. Bernard Lewis, Cumhuriyet devrinde Turancılık anlayışına bir reaksiyon olarak Anadolu ve Anadolu’da teşkil eden medeniyetleri kaynak olarak kabul eden bir tarih görüşünün doğduğunu söyler. Bu bağlamda Yahya Kemal Beyatlı, Türk tarihini Malazgirt Zaferi’yle başlatır ve bu zaferi milat kabul eder. O, Barres’in: “Ölülerin yattığı toprak” fikrinden hareketle Anadolu’nun ilk defa bu zaferle “Vatan” kimliğine büründüğünü savunur. Yahya Kemal’in yazı ve konuşmalarında Malazgirt, önemli bir yer tutar. “Süleymaniye’de Bayram Sabahı”, “Alparslan’ın Ruhuna Gazel” şiirleri ve “Türk İstanbul” adlı makalesi bu anlamda önemlidir. Ziya Gökalp, gerek yazdığı iki perdelik manzum tiyatro eseriyle gerekse yazı ve konuşmalarıyla, Sultan Alparslan’ı ve Malazgirt’i yüceltir. Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu da bu zaferi bir destan olarak lirik bir söylemle dile getirir. Kısacası, Malazgirt kültürümüzde sahip olduğu imajla sanatçı ve edebiyatçılarımızın eserlerinde yer alır.Bu bildiride, “Malazgirt” imajının şiir ve edebiyatımızdaki yerinden hareketle kültür turizmine katkısı üzerinde durulacaktır.
Keywords
Abstract
In the world history, some cities have a cyclical importance to steer the course of history. Rome, Jerusalem, İstanbul and Paris are the leading ones among these cities. “Manzikert” was conquered by Sultan Alparslan in 1071 as a key to Anatolian door and gave the title deed of this land to Turks. This victory has a great importance not only for Turkish-Islam, Iran and Byzantium history but also for the whole world history. This victory started the history of Turkey in Anatolia, helped to build Turkmen beylics and diminished Byzantium pressure on the Islamic world. Although Muslim communities occasionally dominated over Muş and its surroundings, which were first conquered by Omar bin Khattab, the permanent domination started after Manzikert Victory. Byzantium-Greek-Orthodox culture in Anatolia was replaced with Turkish-Islamic culture through this victory. Manzikert became a castle to protect the Islamic world against the Christian West. Experiences of Seljuks and Ottoman, which headed towards Western from Anatolia, would turn into a cultural reform reaching up to Balkans, Vienna and Al-Andalus; the ground of this reform was laid through Manzikert Victory. Western orientalists conducted many research on Manzikert, yet academic and literary studies on this in our culture are very limited in our culture. Bernard Lewis states that a history view emerged in Republic Period was based on Anatolia and civilizations born in Anatolia as a reaction against pan-Turkism idea. In this scope, Yahya Kemal Beyatlı considers Manzikert Victory as the beginning of Turkish history. Taking stand from Barres' idea suggesting the land where the dead rest, he advocates that Anatolia gained a Hometown identity for the first time thanks to this victory. In articles and speeches of Yahya Kemal, Manzikert has a significant place. His poems titled Süleymaniye’de Bayram Sabahı”,“Alparslan’ın Ruhuna Gazel” poems and article titled “Türk İstanbul” are important in this sense. Ziya Gökalp praises Sultan Alparslan and Manzikert in his two-act poetic plays, articles and speeches. Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu also mentions this victory with a lyrical style in an epic. To summarize, Manzikert takes place in the works of our artists and men of letters with its image in our culture. This paper touches upon the contribution of the image of “Manzikert” on culture tourism taking stand from its role in our poetry and literature.
Keywords
- Asya, A.N. (1997). Alp Arslan. Kökler ve dallar (Şiirler: 3). İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Aşan, M. B. (20/08/2016) Doğu Anadolu ve Malazgirt'in TarihiCoğrafyası. http://www.akademiktarih.com/tarih-anabilim-dal-/48-tarihbibliyografyalar/28601-prof-dr-muhammet-beir-aan-.html.
- Atçeken, Z.; Bedirhan, Y. (2014). Malazgirt’ten vatana Anadolu Selçuklu Devleti. Konya: Eğitim Kitabevi.
- Banarlı, N.S. (1983). İstanbul fethini gören üsküdar. Yahya Kemal yaşarken. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
- Banarlı, N.S. (1960). Yahya Kemal'in hâtıraları. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
- Bolay, S.H. (1971). Sultan Alp Arslan’ın en mühim hizmeti. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi. C.10, S. 110-111, s. 277-278.
- Cahen, C. (1972). İslam kaynaklarına göre Malazgirt Savaşı, (çev. Zeynep Kerman), TM, XVII .s.77.
- Canatak, A. M.(2016). Cumhuriyet Devri Türk Şiirinde, mısraların ritmiyle, özlemi çekilen devirleri yeniden yaşama arzusu: Malazgirt Zaferi. (Sakarya, 16-18 Aralık 2014), Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Savaş ve Edebiyat Sempozyum Bildirileri, Sakarya, s. 103.
- Çağlar, B. K. (1971). Malazgirt Zaferinden İstanbul’un fethine. İstanbul: MEB Yayınları.
- Çakır, Ö. (2011). Yahya Kemal’de tarih ve şiir. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2, S. 2, s. 143-144.
- Dağlarca, F. H. (1973). Malazgirt ululaması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 13).
- Dikici, M. (1998). Anadolu’da Türkler Anadolu’ya Türk göçleri. İstanbul, s. 57.
- Ekinci, A. (2004). Urfa ve çevresinde Türk akınları (MÖ. VII- MS. XIV. Yüzyıl. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, s. 262.
- Ernam, M. (1971). Alp Arslan ve Malazgirt zaferi. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, C.10, S. 110-111, Temmuz- Ağustos 1971, s. 303.
- Eser, M. (2014). Selçuklular Döneminde Muş ve çevresi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 9/1 Winter 2014, p. 185-207, Ankara-Turkey, s. 185.
- Gençosmanoğlu, N. Y. (1973). Malazgirt Marşı, Kopuzdan ezgiler. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
- Gökalp, Z. (2005). Altın ışık. İstanbul: Altın Kitaplar, s. 304.
- Kafesoğlu, İ. (1970). Malazgird Meydan Muharebesi. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi. C.9, S. 98-99, Temmuz- Ağustos, s. 2.
- Kaplan, M. (1999). Ziya Gök Alp ve Yahya Kemal'e Göre Malazgirt Savaşının Mana ve Ehemmiyeti”. Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Keleş, R. (2013). Kentleşme politikası. İmge Kitabevi, Ankara.
- Kerman, Z. (1985). Edebiyatımızda Malazgirt. Türk Dili, C.L, Nr. 407, 339-341.
- Kesik, M. (2014). Sultan Alp Arslan’ın liderlik vasıfları. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. S.4, Yıl:2014, DOI: http://dx.doi.org/10.16947/fsmiad.40786, s. 43-52.
- Koçyiğit, T. (1971). İslam’a Açılan Anadolu kapısı: Malazgirt. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, C.10, S. 110-111, Temmuz- Ağustos s. 240.
- Köymen, M. A. (1971). “İslam Açısından Malazgirt Meydan Muharebesi”,Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi. C.10, S. 110-111, Temmuz- Ağustos s. 221-223.
- Lewis, B. (1960). Türkiye'de Tarihçilik ve Milli Uganış, (tercüme eden: Şinasi Siber) Türk Yurda, nr. 285, s. 9-12.
- Ögel, B. (1992). Türk Millî bütünlüğü içerisinde Doğu Anadolu. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Sevim, A. (1989). Biyografilerle Selçuklular Tarihi (İbnü’l Adim Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Şeker, M. (2007). Fetihlerle Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- Tanpınar, A. H. (2001). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Turan, O. (1973). “Malazgirt Zaferi ve Alp Arslan’ın İmamı”, İslam Medeniyeti, Yıl:3, S. 32.
- Tülücü, S. (1986). Malazgirt Savaşına iştirak eden Türk beyleri ve hal tercümeleri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 7, s. 291-334.
- Ülken, H. Z. (1949). Bir fetih destanına başlangıç. Şadırvan, C.1, Nr. 2, 8-9.
- Kemal, Y. (1992). Kendi Gökkubemiz. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Kemal, Y. (2012). Eski şiirin rüzgârıyle. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
- Yıldız, H. D.(1976). İslamiyet ve Türkler. İstanbul, s. 58-59.
- Yuvalı, A. (1994). Malazgirt Meydan Muharebesi ve bununla ilgili yerli ve yabancı araştırmalar. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.2, s.35-52.
- Yuvalı, A. (2016). Malazgirt Savaşı öncesi Selçuklu ve Bizans'ın Anadolu Politikası, (http://www.akademiktarih.com/tarih-anabilim-dal/2132-selcuklu-tarihiaratrmalar/beylikler-di-ve-sellu-tarihi-aramalar/2634-malazgt-savasi-cesselklu-vebansin-anadolu-polasi.html).
- Zikrullah Muhammedî. (2013). Dini inanç ve unsurların Malazgirt Zaferi’ndeki rolü. Tarih Dergisi, Sayı 58, 2013 /2, s. 1-23. http://www.antoloji.com/bunyamin-akturk/siir-ozetleri/
