ERKEN DÖNEM MENÂKIBNÂME KİTAPLARINDAN BİRİ OLAN HACIM SULTAN MENÂKIBNÂMESİNİN EPİK YASALARA GÖRE YAPISI
Author :
Abstract
Bir toplumun kültüründeki ürünlerin nasıl oluşup geliştiğini açıklamaya yönelik birçok metin merkezli kuram bulunmaktadır. Metin merkezli olarak bilinen kuramlardan biri de “Tarihî-Coğrafî Fin Kuramı ve Yöntemi”dir. Bu kuramda halkın ürettiği bir takım metinler incelenerek belli sonuçlar çıkarmak amaçlanmaktadır. Kuram bağlamında halk anlatılarının yapı çözümlemesine yönelik çalışmalardan biri de Axel Olrik’in “Epik Yasaları”dır. Olrik, bu yasaların farklı toplumların halk anlatılarına da uygulanabilir olduğunu söylemektedir. Menâkıbnâmeler evliyâların kerametleri anlatan eserlerdir. Keramet ise velîlerin göstermiş oldukları olağanüstü hallerdir. Herhangi bir evliya için sözlü kültür ortamında anlatılan menkabeler bir yazıcı tarafından derlenerek yazılı kültür ortamına aktarılır. Menâkıbnâmeler tekke ortamında bir halife tarafından derviş topluluğu karşısında okuma-anlatma yoluyla ikinci sözlü kültür ortamını sağlar. Hacım Sultan Menâkıbnâmesi, Bektaşî menâkıbnâmeleri arasında ilk yazıya geçirileni olarak bilinmektedir. Hacım Sultan, Hacı Bektaş-ı Velî’nin önemli halifelerinden biridir. Bu noktadan hareketle Hacım Sultan Menâkıbnâmesindeki metin dışı unsurlara kısaca değindikten sonra Menâkıbnâmenin anlatı yapısını Axel Olrik’in “Epik Yasaları”na göre ele almaya çalışacağız.
Keywords
Abstract
A sociaty has a lot of text based theories which try to explain how the goods of culture emerge and progressed. One of the text based theory known is “Historical-Geographical Finn Theory and Method”. In this theory, the is to research that the couple of methods which are made by the society. In the context of theory one of the studies of society narrative constructure analysis is Axel Olrik’s “Epic Laws”. Olrik says, those laws are applicable to different societies narratives. Menakibnames are the works that fell the saints’ miracles. Miracles are that the saints’ extraordinary circumstances. Menkibes that are told for a Saint in the verbal culture are transferred by a recorder by compiling to written culture environment. Menakibnames provide that by reading and telling in the face of a community of dervishes by a khalif to transfer to second verbal culture environment. Hacim Sultan Menakibname is known that the first transferred one among the Bektashi menakibnames. Hacim Sultan is one of the important khalifs of Haci Bektash-i Veli. Because of this; after to mention about the out-of-text factors of Hacim Sultan Menakibname briefly, we will try to approach the narrative construction of Menakibname according to Axel Olrik’s “Epic Laws”.
Keywords
- Akarpınar, R. B.; Arslan, M. (2010). Tekke-Tasavvuf Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Editör: M. Öcal Oğuz. Ankara: Grafiker Yayınları, s. 339-392.
- Çobanoğlu, Ö. (1999). Sözlü Kültürden Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinden Âşıkpaşazâde‟nin Epik Karakteri Üzerine Tespitler, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel sayı, s. 65-82.
- Çobanoğlu, Ö. (2005). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ekici, M. (2010). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayınları.
- Eyuboğlu, İ. Z. (1987). Günün ışığında tasavvuf tarikatler mezhepler tarihî. İstanbul: Geçit Kitabevi.
- Gülerer, S. (2014). Hacı Bektaş-i Velî’nin halifelerinden Hacım Sultan ve menâkıbnâmesi. Uşak: Uşak Akademi Kitap Dağıtım Pazarlama Yayınevi.
- Mélikoff, İ. (2010). Hacı Bektaş, efsaneden gerçeğe, Çeviren: Turan Alptekin, , İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
- Noyan, B. (1985). Bektaşilik Alevilik nedir. Ankara: Doğuş Matbaacılık.
- Olrik, A. (1994a). Halk Anlatılarının epik kuralları. (çevirenin adı yok) Millî Folklor, Üç Aylık Türk Dünyası Folklor Dergisi, Sayı: 23, s. 2-5.
- Olrik, A. (1994b). Halk anlatılarının epik kuralları-II, (çevirenin adı yok) Millî Folklor, Üç Aylık Türk Dünyası Folklor Dergisi, Sayı: 24, s. 4-6.
- Ong, W. J. (2007). Sözlü ve yazılı kültür sözün teknolojileşmesi. Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis Yayınları
- Ögel, B. (2003). Türk mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar, 1. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Öntuğ, M. M. (2004). Hacım Sultan Zâviyesi, Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu, Bildiriler, Balıkesir, s.188-204.
