Author :
Abstract
Çağdaş Türk edebiyatında hemen her türde geleneksel halk edebiyatı ürünlerinden yararlanılmaktadır. Bu ürünlerden yararlanılan türlerden biri de tiyatrodur. Dedem Korkut kitabı yaklaşık yaklaşık 200 yıl önce bulunan Türklerin Millî destanı ve dünya edebiyatının önemli ürünlerinden biridir. Bu bağlamda Cumhuriyet sonrası Türk tiyatrocularına ilham veren zengin bir kaynaktır. Birçok oyun yazarı, bu kaynağı bir şekilde değiştirip dönüştürerek ve modernize ederek okuyucusuna/seyircisine sunar. Bu yazarlardan biri de Turgay Nar’dır. Nar, ilk tiyatro oyununa ad olarak da seçtiği Tepegöz adlı yapıtında Dede Korkut Hikâyeleri’nde öne çıkan Tepegöz motifi üzerinden sosyal ve siyasal eleştiriler geliştirir. Yunan mitolojilerinde Kyklop’lar olarak bilinen tek gözlü devler, Türk destan, masal ve mitolojilerinde Tepegöz olarak karşımıza çıkar. Sadece bu iki millette değil Hint, Alman ve diğer milletlerin sözlü anlatılarında bu tiplere rastlanmaktadır. Yazar bu oyununda Oğuzların başına bela olan Tepegöz karakterinin topluma verdiği zararları sorgular. Oyunlarında metaforlar, simgesel anlatımlar, tekinsizlik, mitolojik unsurlar, masal kahramanları vasıtasıyla sosyal ve politik eleştirilere ağırlık veren yazar, bu oyunda özellikle yönetim kademesinde bulunanların topluma karşı sorumluluklarını da sahneye taşır. Oğuzlar’ın lideri konumunda bulunan Aruz Koca’nın yanılgısı sonucu doğan Tepegöz, obanın başına bela olur ve halkın sahipsiz olduğu bir anda darbe yaparak yönetime geçer. Yönetime geçtikten öldürülünceye kadar halkın tüm emeğini sömürür, karşı çıkanları cezalandırır veya öldürür. Yazar, Brecht’in: “Canavarı doğuran karın bugün hala verimli” sözünü, arka kapağa taşıyarak hemen her dönemde süregelen halkın emeğinin sömürülmesi olayını bu oyunda etkileyici sembolik ve lirik bir anlatımla sunar. Foucault’un, panoptik gözün iktidarı olarak da okunabilecek oyun; toplumu gözetleyen ve onu her bakımdan sömüren kapitalist iktidarlara da gönderme yapar. Bu çalışmada Turgay Nar’ın Tepegöz adlı oyunu analiz edilecektir
Keywords
Abstract
Nearly all elements of traditional folk literature are used in modern Turkish literature. One of these elements is theatre. The book of Dede Korkut is one of the remarkable products of the world literature and national epics of Turks found approximately 200 years ago. In this scope, it is a rich resource inspiring post-Republic era Turkish theatre writers. A good number of play writers transform and modernize this resource and offer it to readers/audience. One of these writers is Turgay Nar. In his first theatre play titled Tepegöz (Trans. Cyclops), Nar develops social and political critics over the motif cyclops. One-eyed giants known as Kyklops in Greek mythology are found as Tepegöz in Turkish epics, fairy-tales and mythologies. This typology can be found in not only Turkish and Greek societies, but also oral narrations of Indians, Germans and other societies. In this play, the writer questions the damages that the character Tepegöz brings to the community of Oghuzs. The writer emphasizes social and political critics through metaphors, symbolic narration, unsafety, mythological elements and fairy-tale heroes and in this play, he stages the responsibilities of those in authority towards the society. Tepegöz, who is born as a mistake of Aruz Koca, leader of Oghuzs, causes trouble for the nomad group and takes the power with a coup when the people were lonely. As he takes the control of the authority, he exploits the labor of the people and punishes, kills anyone who disobeys him until he is killed. The writer carries the words of Brecht: “The womb which the monster crawled out of is still fertile to the rear cover of the book and offers an effectively symbolic and lyric narration of the exploitation of people in almost every period of time in his play. The play which can also be read as Foucault's power of the panoptic eye makes references to capitalist powers who monitor and exploit society in every way. This study analyzes Turgay Nar’s play titled Tepegöz.
