Author :
Abstract
Deyimler, Türkçeyi takip edebildiğimiz ilk dönemlerden itibaren her devirde sıklıkla başvurulan ve kültürel aktarımın dil üzerinden sağlandığı en önemli unsurlardan biri olarak dikkat çekmektedir. Eski Türk Yazıtlarından başlayarak, Uygur ve Karahanlı Türkçesiyle yazılmış metinler başta olmak üzere tarihsel eserlerde yüzlerce deyim tespit edilmiştir. Eski metinlerimizde bu kadar çok deyimin kullanılması Türkçenin ifade zenginliğini gösterdiği gibi toplumsal algının dile yansıması olarak da değerlendirilebilir.Organ adları, dillerin kimliklerini belirleyen ve temel söz varlığı içinde değerlendirilen yapılardır. Bir dile ait temel söz varlığı belirlenirken merkeze insan koyularak hareket edilmektedir. Organ adları başta olmak üzere onun temel ihtiyaçlarını ifade eden yemek, içmek, almak, vermek, gitmek, kalmak gibi fiiller; yine hayatını devam ettirmesini sağlayan yiyecek ve içeceklerin isimleri; hayvanlar adları, bir dilin temel söz varlığının önemli bir kısmını teşkil eder. Bir kelimenin temel söz varlığında yer alabilmesi için gerekli on üç farklı ölçütten bahsedilirken ve organ adlarının söz konusu ölçütlere uygunluğu, deyimler vasıtasıyla kullanılıp kullanılmadığı da yapılan analizler yoluyla gösterilmiştir.Türkçenin bilinen ilk eserleri olan eski Türk yazıtlarından itibaren hemen hemen her kaynakta Türkçe organ adları ile ilgili çeşitli veriler bulmak mümkündür. Bu verilerin kimi zaman tek baslarına temel anlamını koruyan bir isim olarak kullanıldığını kimi zaman da değişik kavram alanlarına kaydığını ya da deyimleştiğini görürüz.Bu yazıda, Harezm-Altınordu Türkçesi sahasına ait olan Hüsrev ü Şîrîn, barındırdığı deyimler noktasında oldukça zengin bir kaynak olduğu üzerinde durulmuştur. Eserde, organ adlarının kullanıldığı 144 deyim tespit ve tasnif edilmiştir. Deyimler tasnif edilirken alfabetik sıra kullanılmıştır
Keywords
Abstract
Idioms are noteworthy as being one of the most important elements that are frequently applied in every period since the early periods in which we can follow Turkic and provided cultural transmission through language. Beginning from the Old Turkish Inscriptions, hundreds of idioms have been identified in historical works, especially texts written by Uygur and Karahanid Turkic. The use of so many idioms in our ancient texts can be considered as a reflection of the language as well as the wealth of Turkic expression.Organ names are structures that determine the identities of languages and are evaluated within the basic vocabulary. When a basic vocabulary belonging to a language is determined, people are moved to the center. In addition to the names of organs, actions such as eating, drinking, taking, giving, going, staying, the names of the foods and drinks that enable you to continue your life; The names of animals constitute a significant part of the basic vocabulary of a language. It has also been shown through analysis that, while talking about thirteen different criteria for a belief in the presence of a basic vocabulary, and whether the proper name of the organ is used by means of phrases.From ancient Turkish inscriptions, which are the first known works of Turkic, it is possible to find various data about Turkish organ names in almost every source. We sometimes see that this data is sometimes used as a name that keeps its basic meaning to the individual bases, and sometimes it has its place in various concept fields.In this article, Hüsrev ü Şîrîn belonging to the Harezm-Altinordu Turkısh area tried to show that it is a very rich source at the point of the statements it has. In this article, 144 phrases in which organ names are used are identified and classified. Alphabetic order preference is used when expressions are sorted.
