CODEX CUMANICUS’TA BULUNAN BİTKİ ADLARININ GÜNÜMÜZ ANADOLU AĞIZLARINDAKİ KULLANIMLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME
Author :
Abstract
Tarih boyunca insanoğlu ihtiyaçlarına bağlı olarak çevresindeki en önemli varlıklardan biri olan bitkileri tanımak ve çeşitli amaçlar için ondan yararlanmak istemiştir. Bazı bitkileri besin olarak, boya elde etmek, süs bitkisi olarak ya da tedavi amaçlı kullanmış ve bitkilerin çeşitli özelliklerine göre onlara özel adlar vermiştir. Kuman-Kıpçaklarına ait eser olan Codex Cumanicus, Türk dil tarihinde Latin alfabesiyle yazılmış ilk eserdir. Bu eserde söz varlığıyla ilgili çok zengin bir yapı mevcuttur. Bu söz varlığı içinde insan niteleyicileri, dini terimler, ticari terimler, hayvan adları, renk adları, akrabalık adları gibi birçok alanla ilgili kelime haznesi bulunmaktadır. Bitki adları da eserde oldukça zengin bir söz varlığıyla karşılanmaktadır. Bu çalışmada Codex Cumanıcus’ta bulunan bitki adlarının günümüz Anadolu ağızlarındaki kullanımları üzerine bir inceleme yapılmıştır. Çalışmada öncelikle eserdeki bitki adları taranmıştır. Tarama sonucunda elde edilen kelimeler; meyveler-yemişler, sebzeler, otlar, tahıllar, baklagiller, çiçekler, ağaçlar, genel adlandırmalar, bitkinin herhangi bir bölümü için yapılan adlandırmalar ve diğerleri olmak üzere 10 ayrı kategoriye ayrılmıştır. Daha sonra bu kelimeler Derleme Sözlüğündeki bitki adlarıyla karşılaştırılmıştır. Örtüşen bitki adları; halen aynı anlamda kullanılanlar, farklı bir bitki adı olarak kullanılanlar ve bitki adı dışında başka bir kelime olarak kullanılanlar olmak üzere 3 gruba ayrılmıştır. Söz varlığıyla ilgili dönemsel izlerin günümüz Anadolu ağızlarındaki durumları, dilimizin tarihlere hükmeden ve kesintiye uğramadan devamlılık gösteren yapısıyla ilgili bizleri aydınlatacaktır.
Keywords
Abstract
Throughout history, human beings wanted to know plants which are one of the most important assets in their environment and to benefit from them for various purposes. Some plants have been used as nutrients, as paints, as ornamental plants, or for therapeutic purposes and they have given special names according to the various characteristics of the plants. Codex Cumanicus, the work of Kuman-Kipchak, is the first work written in the Latin alphabet in the history of Turkish language. This work has a very rich structure about the existence of vocabulary. In this vocabulary, there are many vocabularies such as human qualifiers, religious terms, commercial terms, animal names, color names, kinship names. Plant names are also met with a very rich vocabulary. In this study, an investigation was made on the uses of plant names in Codex Cumanıcus in today's Anatolian dialects. In the study, firstly the names of plants were scanned. The words obtained as a result of the scan; divided into 10 different categories, including fruits, vegetables, herbs, cereals, legumes, flowers, trees, general nomenclature, nomenclatures for any part of the plant, and others. These words were then compared with plant names in the Compilation Dictionary. Overlapping plant names; still used in the same sense, used as a different plant name and used as a word other than the name of the plant is divided into 3 groups. Periodic traces of vocabulary in the modern Anatolian dialects will illuminate us about the continuity of our language without dominating and ruling history.
