Author :
Abstract
Rus Türkologları tarafından Truhmen diye adlandırılan Stavropol Türkmenleri, Mangışlak’tan çıkıp Kafkaslara, daha sonra da Stavropol ve çevresine yerleşmişlerdir. Stavropol Türkmenleri Kafkaslara yolculukları sırasında ve Stavropol’a yerleştikten sonra Nogaylar, Kalmuklar, Tatarlar, Kumuklar, Kırgızlar, Kazaklar ile çeşitli vesileler ile temasta bulunmuşlar, komşuluk yapmışlardır. Stavropol Türkmenleri Söyüncacı, İgdir ve Çovdur boylarına mensuptur. Bu Türkmenler, Rusların politikalarına bağlı olarak Rus kültürüne çabuk uyum sağlamaları amacıyla özellikle Rus, Tatar ve Nogaylarla birlikte yaşamaları sağlanmıştır. Ruslar, Türkmenlere kendi dillerinde eğitim öğretim hakkı tanımamıştır. Bunun sonucu olarak, Türkmenler dillerini kaybetmeye başlamıştır. Tatar ve Rus araştırmacılar Stavropol ve çevresinde yaşayan Türkmenleri Truhmenler, dillerine de Truhmence demişlerdir. Truhmen diye adlandırılan Türkmenler bu adı benimsememişlerdir. Stavropol Türkmenlerinin Truhmen diye tanıtılmasının amacı onları, diğer Türkmenlerden ayırmak, onlara yabancılaştırmaktır. Stavropol Türkmen Türkçesi, yakın gelecekte kaybolacak Türk lehçeleri arasındadır. Sravropol Türkmenleri, konuşma dili olarak anadilleri yerine Rusçayı kullanmaktadır. Yayın faaliyetleri, Rus diliyle yapılmaktadır. Stavropol Türkmen Türkçesinin hem doğu hem de batı Türkçesinin özelliklerini taşıması bakımından Türk dilleri arasında özel bir yeri vardır. Stavropol Türkmen Türkçesinde kimi yerde, Eski ve Orta Türkçeden gelen şekillerin günümüzde de korunduğu görülür. Özellikle Kıpçak lehçelerinin tesiri altında kalan Stavropol Türkmen Türkçesinde, bu lehçelerin etkilerini bazı morfolojik yapılarda görmek mümkündür. Bu çalışmada, Stavropol Türkmen Türkçesinin, Türkmenistan Türkçesi yazı dilinden farklı olan belirgin morfolojik farklılıkları ortaya konmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Strapavol Turkmens, who is called as Truhmen by Russian Turcologists, went out from Mangışlak and settled Caucasus then Stavropol and around. During Stavropol Turkmens, travelling to Caucasus and after settled Stavropol, have been in touch with Nogays, Kalmuks, Tatars, Kumuks, Kirghizs, Cossaks and made neigbourhood. Stavropol Turkmens are clans of Söyünacacı, İgdir and Çovdur. Turkmens, depending on Russian policies, in order to adapt quickly to Russian culture, are provided live with especially Russian, Tatar and Nogai. Russian, did not recognize Turkmen the right to education in their own language. As a result, Turkmen have started to lose their language. Tatar and Russian researchers called as Truhmens to Turkmens who lives Stavropol and around and called as Truhmenish to their language. Turkmens did not adopted this Truhmen name. Stavropol Turkmen Turkish, is one of Turkish dialect will be lost the near future. . Stavropol Turkmen Turkish has a special place among Turkish languages in terms of has properties of both East and West Turkish. In language of Stavropol Turkmen, some forms are seen which come from Old and Middle Turkish have been saved in our day. It is possible to see Stavropol Turkmen Turkish, under the influence of Kipchak dialects, the effects of these dialects in some morphological constructions. In this paper, Stavropol Turkmen Turkish obvious morphological differences have been tried to reveal from Turkmenistan Turkish writing language.
Keywords
- Akbaba, D. E. (2009). Nogay Türkçesi drameri. Ankara: Grafiker Yayınları.
- Azimov, P., Sopıyev G., Çöññäyev Y. (1992). Türkmen Dili. Aşgabat: Magarıf.
- Bayliyev, H. (1981). Saylanan İşler. Aşgabat: Ilım.
- Berdiyev, P. (1988). Türkmen dilinin dialektelerinde ve gepleşiklerinde işlikler. Aşgabat: Ilım.
- Berdiyev P., Kürenov S., Şamıradov K., Arazkulıyev S. (1970). Oçerk dialektov turkmenskogo yazıka. Akademiya Nauk Turkmenskoy SSR İnstutut Yazıka İ. Literaturı Mahtumkulı. Aşgabat.
- Borcakow A., Sarıhanov M., Söyegov M., Hocayev B., Ernazarov S. (1999). Türkmen dılınıñ grammatikası. Aşgabat:Ruh.
- Brusina O. İ. (2008). Stavropolskiye turkmenı, etnokulturnoye razvitiye, sotsiyalnıe obıçaı, protsessı adaptatsii İ integratsii, issledovaniya po prikladnoy İ neotlojnoy etnologii. İnstitut Etnologii İ Antropologii Ran, Moskva, No, 202, 3-41.
- Çarıyarov B. (1969). Türki dilleriñ günorta- günbatar toparında işlik zamanları. Aşgabat. Magarıf.
- Ercilasun, A. B. (2006a). Türk dili tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ercilasun, A. B. (Ed.).(2006b). Karşılaştırmalı Türk lehçeleri grameri-fiil. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Güner, G. (2013). Kıpçak türkçesi grameri. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Ilyasov, C. (1994). Stavropoldan salam. Goşgular. Turkmenistan Ilımlar Akademiyası. Aşgabat.
- Ilyasov, C., Nurbadov, K. (1996). Festval Turkmenskoy kulturı posvyatsenıy 50 Letiyu Turdovoy. Deyatelnosti, Stravrapolskiy Kray-Neftekumskıy Rayon-Özeksuvat, 25 May 1996, Stavropol.
- Ilyasov, C., Nurbadov, K. (1997). Oyanan şığırlar. Stavropol Türkmenleriniñ Şahırana Yığındısı, Stavropol.
- Ilyasov, C., Nurbadov, K. (1999). Goşgular ve aydımlar. Neftekumsk, Stavropol.
- Kara, M. (Ed.).(2012). Türk lehçeleri grameri. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Karamanlıoğlu, A. F. (1994). Kıpçak Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Koç, K., Doğan, O. (2004). Kazak Türkçesi grameri. Ankara: Gazi Kitabevi.
- Koraş, H. (2008). Özbek Türkçesinde e- ve bol- Yardımcı Fiillerinin Birbirinin Yerine Kullanılması, Fırat Üniveristesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (2), 141-150.
- Korkmaz, Z. (2003). Gramer terimleri sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kurbanov, A. V. (1995). Stavropolıskıye Turkmenı. Sankt-Peterburg: Yazıkovoy Tsentr.
- Kürenov, S. (1995). Kafkasya Oğuzları veya Türkmenleri. (Çev. Duymaz, A.). İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Muhammedaliyeva, İ. (1998). Uruş yıllarının yırları. (Red. Ilyasov C.). Edilbay.
- Ölmez, Z. K. (1996). Şecere-i terakime “Türkmenlerin soy kütüğü”. Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
- Öner, M. (1998). Bugünkü kıpçak Türkçesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Sümer, F. (1999). Oğuzlar “Türkmenler”. (5. Bas.). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
