Author :
Abstract
Doğu ve Batı kültürü yüzyıllardır birbirini tanımaya, anlamaya çalışan iki farklı dünya olarak karşımıza çıkar. Tanzimat’ın ilanından önce başlayan süreçte Osmanlı aydını ve sanatçıları, Batı’yı bizzat yerinde görerek, yaşayarak anlama çabasındadır. Batı’nın “öteki”leştirdiği Doğu, bu sefer Batı’yı “öteki” olarak algılamıştır.Bu anlatma ve anlama çabasında Paris ve Londra, Batı’nın en bilindik coğrafi ve kültürel mekânları olarak karşımıza çıkar. Özellikle Tanzimat dönemi metinlerinde Fransa-Paris, İngiltere-Londra’ya göre daha fazla bilinen ve anlatılan bir coğrafya olarak dikkati çeken bu durum, Cumhuriyet döneminde de bir süre devam etmiştir. Her iki başkent de Avrupa’nın pek çok açıdan merkezi sayılmakla birlikte Londra; ada kültürünü yaşatan ve ait olduğu kıtanın kültürel ve sosyal yapısından farklılıklar gösteren bir kenttir. Bu farklılığın da etkisiyle yazarlar/şairler Londra’yı anlatırken daha önce gördükleri, yakından tanıdıkları bir mekânla; Paris’le karşılaştırmalar yapmışlar; her iki kentin coğrafyası, mimarisi, gündelik yaşantısı, kent kültürü ve insanları bu karşılaştırmaların öznesi haline gelmiştir. Bu karşılaştırmalarda farklılıklar ortaya konmaya çalışılsa da ortak bir Batı imajı da metinlere yansımıştır. Özellikle gezi yazılarında yapılan bu karşılaştırmalar çoğu zaman kişisel kanaatlerden yola çıkarak ifade edilmiş olsa da edebi, tarihi ve sosyolojik değerleriyle dikkati çekmektedirler. Bu makalede, Tanzimat döneminden günümüze, seçilmiş metinlerden yola çıkarak, çoğu ilk defa Avrupa kıtasını görmüş olan yazarların izlenimleriyle, eserlerdeki Paris ve Londra karşılaştırmaları ve bu karşılaştırmalı anlatımlarda öne çıkan Batı imajı değerlendirilmeye çalışılacaktır. Tanzimat döneminden başlayarak günümüze kadar pek çok metinde Paris ve Londra müstakil olarak anlatılmış olmakla birlikte; makalemizde seçilmiş eserlerden yola çıkarak tespitler ve değerlendirmeler yapılacaktır.
Keywords
Abstract
Eastern and Western cultures for centuries to get to know each other, trying to figure appears as two different worlds. Ottoman intellectuals process that began before the proclamation of the Tanzimat and artists, seeing himself over the West, lived by endeavoring to understand. West's other as the prevalence of asthma East, the West, this time the other is perceived.This effort to explain and understand the Paris and London, the West's most familiar and geographic interests us as cultural venues. In particular, the text of the Tanzimat period France-Paris, the UK-based London more known and described this situation as a striking geography, during the Republic have also continued for some time. Both capitals from central London, although numbers for Europe's many; who lived on the island and the culture of a city which differ from the continent's cultural and social structure. Author with the effect of these differences / poets they saw before describing in London, a familiar places in; Paris and comparisons have done; Both the city's geography, architecture, daily life, culture and people of the city has become the subject of this comparison. Are attempts to the common Western image to reveal differences in this comparison has also been reflected in the text. In particular, these comparisons are often made in writing expressed trip starting from personal convictions literary though, they draw attention to the historical and sociological value. In this article, the Tanzimat period to the present, based on the selected text, most of the first impression of authors who see the European continent, works in Paris and London comparisons and prominent Western image of these comparative expression will be evaluated. Starting with the Tanzimat period to the present text, although many have described as an independent Paris and London; Based on our articles identified from the selected works and assessments will be made.
Keywords
- farklı tecrübelerini kaleme aldıkları sefaretnameler yazılmaya başlanmıştır (Gürsoy, 2006:
- 2010: 16). Genel olarak değerlendirildiğinde ise politik, kültürel vd. olumlu ve olumsuz
- çıkmaktadır (Şirin, 2006: 239).
- ihtiyaçları açısından hareket etmişlerdir‟ (Enginün, 1964 :124).
- 2009: 923). Ayrıca Fransa‟ya elçi olarak gönderilen Yirmisekiz Çelebi Mehmet‟in Paris
- birlikte pek çok ülkeden Londra‟ya izleyici ve resmi görevli gitmiştir (Turan, 2009 :35).
- uzanmışlardır (Aksoy, 2004: 23).
- (Aksoy, 2004: 35). Erken modern dönemde Avrupalı gezginler Müslümanlara gönderme
- yapmak için çoğunlukla “Türk” sözcüğünü kullanmışlardır (Heffernan, 2011: 159). Türk
- Abdulaziz‟iz Avrupa Seyahati, Phoenix Yay., Ankara, 2007; Cemal Kutay, Avrupa‟da Sultan Aziz,
- Posta Kutusu Yay., 1977, İstanbul
- Fransızlar gibi kötü ahlaklı olmadığını dile getirdiklerini anlatmaktadır (Şirin, 2006: 331-
- üzerinden ideal kadın tipi örneklerine rastlanır‟ (Koçak, 2013: 56).
- mübayenete taaccüp edip kalır‟ (Hayrullah Efendi, 2002 :187) satırları erken dönem
- (Hayrullah Efendi, 2002 :185) satırlarında da bu iki kentin karşılaştırması yapılırken
- (Ahmet İhsan, 2007: 157).
- bizim usulde. Kapılar kapalı. Öyle beheri birer mahalle gibi değil!‟ (Ahmet İhsan, 2007:
- olduğu derece hasr-ı masraf etmekten vikaye eder[...]‟ (Ahmet İhsan, 2007: 172).
- buraya nispeten muhtasar idi‟ (Ahmet İhsan, 2007: 203-204).
- Milli Kütüphanesi‟nde bile olmadığını belirtmiştir (Mağmumi, 2008: 115)
- kat faik idi; elimizdeki Bedeker rehnüması mucibince devre başladık‟ (Ahmet İhsan, 2007,
- nehirleri bile karşılaştırarak anlatmaya çalışmıştır (Ahmet İhsan, 2007: 176).
- 2007, 163).
- 2007: 163). Yine Londra‟daki vapurların Paris‟tekilere göre daha çirkin ve bakımsız
- müşabih ve Paris nehir vapurlarına nispeten sakil idi‟ (Ahmet İhsan, 2007,186).
- (Sezai, 2003 :28)
- (Beyatlı, 1998: 107).
- kalıyordu‟ (Urgan, 2005: 150).
- değerlendirilmiştir. „1956‟da İngiltere‟ye ilk gelişimde, neredeyse yirmi yıldır bildiğim
- kalan o cıvıl cıvıl sokaklar?‟ (Urgan, 2005: 150).
- Noel şenliğinde ışıl ışıl ışıldar‟ (Urgan, 2005: 163).
- olunacak şuh bir kadındır (Yılmaz, 2001:200).
- olmaz‟ (Ahmet İhsan, 2007: 170).
- sevecen davranıyorlar‟ (Urgan, 2005:151).
- dâniş ilh..‟ (Haşim, 2000: 42). Iki kentin birbirine benzerliği karşısında; şair Paris‟i
- ve merhaba galata / köprüsü, başkenti koca dünyanın‟ (Kaplan, 2001: 32). Tahir Kutsi ise „Ama düşümde Paris‟i görmem / Londra aklıma sığmaz‟ dizeleriyle
- Londra‟nın kendisinde uyandırdığı hayreti dile getirir (Kutsi, 1976: 9).
- 1967:161) satırları özellikle Tanzimat döneminde kaleme alınmış eserlerde düşünsel bir
- dizelerinde ya da Tahir Kutsi‟nin „Londra‟yı görmeli şıp demeli ölmeli‟ (Kutsi, 1976: 34)
- Ahmet İhsan (2007). Avrupa’da ne gördüm, Tuna’da bir hafta, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Aksoy, N. (2004). Rönesans İngiltere’sinde Türkler, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları İstanbul
- Altuniş-Gürsoy, B. (2006). Türk modernleşmesinde sefir ve sefaretnamelerin rolü, Bilig, 36, 139-165.
- Asıltürk, B. (2009). Edebiyatın kaynağı olarak seyahatnameler, Turkish Studies, 4/1-1. 911-995.
- Beyatlı, Y.K. (1998). Pek sevgili beybabacığım, İstanbul: YKY.
- Enginün, İ. (1964). Abdülhak Hâmid ve Sâmipaşazâde Sezâi’nin Londra intibaları, İÜ Türk dili ve edebiyatı dergisi, 13, 123-150.
- Haşim, A. (2000). Paris, Türk edebiyatında Paris, (Hzl. Halil Gökhan vd.), İstanbul: YKY.
- Hayrullah Efendi (2002). Avrupa seyahatnamesi, (Çev. Belkıs Altuniş Gürsoy), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Heffernan, T. (2011). Doğu‟ya seyahat etmek başörtüsü, ırk ve uluslar, Mekânın poetikası, mekânın politikası Osmanlı İstanbulu ve Britanya oryantalizmi, Hzl. Zeynep İnankur vd., İstanbul: Pera Müzesi Yayını
- Kaplan, S. (2001). Londra şiirleri, İstanbul: YKY.
- Karaer, N. (2007). Abdülaziz’in Avrupa seyahati, Ankara: Phoenix Yayınları.
- Koçak, A. (2013). Türk romanında Avrupa (1872-1900), İstanbul: Kitabevi.
- Kutay, C. (1977). Avrupa’da Sultan Aziz, İstanbul: Posta Kutusu Yayınları.
- Kutsi, T. (1976). Köylü gözüyle Avrupa. İstanbul: Toker Yayınları.
- Mağmumi Ş. (2008). Bir Osmanlı doktorunun seyahat anıları Avrupa seyahat anıları, (Hzl. Nâzım H. Polat, Harid Fedai), İstanbul: Boyut Yayınları.
- Urgan, M. (2005). Bir dinazorun gezileri, İstanbul: YKY.
- Pakdil, N. (2010). Batı notları, Ankara: Edebiyat Dergisi Yayınları.
- Samipaşazade Sezai (2003). Sergüzeşt, (Hzl. Zeynep Kerman), Ankara: TDK Yayınları.
- Şirin, İ. (2006). Osmanlı imgeleminde Avrupa, Ankara: Lotus Yayınları.
- Tanpınar, A. H. (1967). 19. Asır Türk edebiyatı tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
- Turan, F. (2009). Seyahatname-i Londra, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Yılmaz, M. Y. (2002). Kırmızıyı seçtim aşk mavinin altındaydı, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
