Author :
Abstract
İstem (valency), bir dil biriminin isteği veya gereksiniminin daha büyük bir birimdeki diğer unsurlarla bu isteğe uygun olarak tamamlanmasını anlatan bir terimdir. Bir istem ilişkisi iki farklı tipte unsurdan oluşur. Bunlardan ilki tamamlanmamış ya da doymamış bir ögedir: eylem, ad, önad, ilgeç vb. İkincisi ise tamamlanmış ve doymamış ögeyi doyurmak için uygun unsurlardır: ad vb. İstem terimi, aynı zamanda, bir tümcede bulunan adların, onların yöneteni konumunda bulunan eylem, ad, önad ya da ilgeç’e bağlanırken hangi durum işaretleyicisiyle işaretlendiğini ifade eder.İstem değiştirme (valency change) ise genel olarak belli sözdizimsel, anlambilimsel veya edimsel süreçler sonrasında bir eylemin yönetim çerçevesinin ve dolayısıyla isteminin farklılaşmasıdır. İstemi değiştiren bu süreçler anlamsal süreçler ve biçimbilgisel süreçler olarak ikiye ayrılabilir. Türkçede istemi değiştiren anlamsal süreçlerin anlam değişmesi ve çokanlamlılaşma olduğu görülmektedir. Bu çalışmada öncelikle istem ve istem değiştirme kavramı üzerinde durulacak, sonra istemi değiştiren anlamsal süreçler ele alınacaktır.
Keywords
Abstract
Valency is a term which describes a language unit's demand or its requirement completion in a larger unit with other elements. A valency relation consists of two different types of elements. The first one of these is a unsaturated or incomplete element: verb, noun, adjective, preposition. The second type of elements are the proper elements to saturate incomplete and unsaturated element: noun etc. The term valency describes also with what kind of case marker the nouns in a sentence are bind to the verb, noun, adjective or preposition that are in their governor position. As for the valency change, it is generally the differentiation of government frame and consequently the valency of a verb as a result of a certain syntactic, semantic or pragmatic processes. These processes that change the valency can be divided into two as semantic processes and semantic processes. The valency changing semantic processes in Turkish are semantic change and polysemy. In this study, firstly it will be dwelled on valency and valency change notions and then valency changing semantic processes will be tackled.
Keywords
- Akkoyunlu, Z., & Ercilasun, A. B. (2015). Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin- Çeviri-Notlar- Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (1999). Anlambilim, İlgili Alanlar ve Türkçe. Ankara: Engin Yayınları.
- Aksan, D. (2003). Her Yönüyle Dil, Anaçizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (2009). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınları.
- Arslan Erol, H. (2008). Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Berbercan, M. T. (2013). Kutadgu Bilig'de Fiillerin Çok Anlamlı Yapısına Genel Bir Bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(24), 83-98.
- Bussmann, H. (2006). Routledge Dictionary of Language and Linguistics. London and Newyork: Routledge.
- Clauson, S. G. (1972). An Etimological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Clarendon Press: Oxford.
- Demirci, K. (2007). Türkçedeki Hal Eki Nöbetleşmeleri Üzerine . Karaman Dil-Kültür ve Sanat Dergisi, 126-139.
- Demirci, Ü. Ö. (2016). Eski Türkçede Fiiller. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
- Demirez Güneri, A. (2009). Yeni Uygur ve Türkiye Türkçesinde Fiil-Tamlayıcı İlişkileri. Turkish Studies(Volume 4/4), 505-514.
- Doğan, N. (2011). Türkiye Türkçesi Fiillerinde İsteme Göre Anlam Değişiklikleri. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Gabain, A. v. (1954). Türkische Turfan-Texte VIII. Berlin: Akademie Verlag.
- Guiraud, P. (1999). Anlambilim. (B. Vardar, Çev.) İstanbul: Multilingual Yayınları.
- Gulcalı, Z. (2013). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur'dan "Aç Bars" Hikayesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Hamilton, J. R. (2011). İyi ve Kötü Prens Öyküsü. (V. Köken, Çev.) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Herbst, T. (1999). English Valency Structures: A First Sketch. 15.02.2011 tarihinde http://webdoc.gwdg.de/edoc/ia/eese/artic99/herbst/main1.html adresinden alındı.
- İleri, E. (1997). Türkçedeki Fiillerin Birleşim Değeri. VIII. Uluslararası Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri (7-9 Ağustos 1996), (s. 157-165). Ankara.
- İmer, K., Kocaman, A., & Özsoy, S. (2013). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Johanson, L. (2007). Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler. (N. Demir, Çev.) Ankara:
- Kahraman, T. (1996). Çağdaş Türkiye Türkçesindeki Fiillerin Durum Ekli Tamlayıcıları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Kara, M. (2009). Lehçeler Arası Aktarmalarda Temel Sorunlar. Turkish Studies(Volume 4/4), 1057-1082.
- Karaağaç, G. (1996). Eş Yazılılık, Eş Seslilik ve Çok Anlamlılık. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi(VIII), 31-55.
- Karaağaç, G. (2001). Sözlük Yapısı. Türk Dili(596), 120-127.
- Karahan, L. (1997). Fiil-Tamlayıcı İlişkisi Üzerine. Türk Dili(549), 209-213.
- Korkmaz, Z. (1995). Batı Anadolu Ağızlarında Yazı Dilinden Ayrılan İsim Çekimi Ekleri ve Fonologie-Morphologie Bağlantısı. Türk Dili Üzerine Araştırmalar II içinde (s. 222231). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Leech, G. (1981). Semantics: The Study of Meaning. Harmondsworth: Pelican Books.
- Lyons, J. (1977). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
- Ozil, Ş. (1990). Valenzwörterbuch Deutsch-Turkish, Arbeiten zur Mehrssprachigkeit. Hamburg.
- Özavşar, R. (2012). Art Zamanlı Anlam Değişmeleri: Marzubanname Tercümesi Örneği. Batman University Journal of Life Sciences, 1(1), 1117-1129.
- Özgen, M., & Koşaner, Ö. (2016). Dünya Dillerinden Örneklerle Dilbilimsel Tipoloji. Ankara: Pegem Yayınları.
- Özsoy, S., Balcı, A., & Turan, Ü. D. (2011). Genel Dilbilim I. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
- Pustejovsky, J. (1996). The Generative Lexicon: A theory of Computational Lexical Semantics. Cambridge: The MIT Press.
- Tekin, Ş. (1980). Maitrisimit nom Bitig, Berliner Turfantexte IX. Berlin.
- Tekin, T. (1994). Tunyukuk Yazıtı. Ankara: Simurg Yayınları.
- Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul: Kitap Matbaası.
- Tekin, T. (2010). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tesnière, L. (2015). Elements of Structural Syntax. (Timothy Osborne, Çev.) Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
- Uğurlu, M. (2001). Türk Lehçelerinin Aktarımında Valenz Sözlüklerinin Önemi. N. Demir, & E. Yılmaz (Ed.), Uluslararası Sözlükbilim Sempozyumu Bildirileri (20-23 Mayıs 1999) içinde, (s. 197-206). Gazimağusa.
- Uzun, N. E. (2000). Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multilingual
- Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
- Willems, K. (2006). Logical Polysemy and Variable Verb Valency. Language Sciences(28), 580-603.
- Zaefferer, D. (2002). Polysemy, Polyvalence and Linking Mismatches. DELTA(18), 27-56.
