Author :
Abstract
Fetvâ, herhangi bir konuda sorulan bir meselenin hükmünün şeyhülislâm veya müftü tarafından araştırılarak verilmesi hizmetidir. Arapça fetâ kökünden türeyen bu kelime, bir meselenin “güçlü bir cevap” ile çözülmesini anlattığından, şeyhülislâm veya müftüler halkın müşkilâtını çözen kişi anlamında müfti’l-enâm sıfatıyla anılmışlardır. Fetvâ kitapları birçok konuda mühim bilgi ve belge içermektedirler. Osmanlıda beş asırlık bir sürede 129 şeyhülislâmın görev yaptığı ve verdikleri fetvâların güçlük çekilen konularda en çok başvurulan kaynaklardan olduğu görülmektedir. Şeyhülislâmların verdikleri fetvâlar arasında nazmen verilmiş olanları da bulunmuş ve böyle fetvâlar fetvâ kitaplarında bir süs ve çeşni vaziyetinde yer almışlardır. Bu fetvâlar, her birisi bir divan şairi olan şeyhülislâmların kaleminden çıkmış olup şekil ve mutevaca diğer fetvalardan çok fazla ayrılmamakta, özel bir ifade ve ele alınış biçimi de bulunmamaktadır. Sadece, vezin ve kafiyece gözetilen bir itina ve özel olarak kullanılan kelime ve tamlamaların göze çarptığı söylenebilir. Bunun dışında, bu fetvâlarda Arapça gramer kaidelerinden hareketle edebî sanatların da uygulandığı dikkati çekmektedir. Edebî sanatlar daha ziyade, şeyhülislâm veya müftülere mübalağalı sözlerle yöneltilen iltifat ve övgü ifadeleri ile fıkhî terimleri kelime oyunları ile anlatan birtakım sözlerden oluşmaktadır. Bu fetvâların amacı fıkhî bir suali cevaplamak olduğundan, edebî sanatların ve diğer tasannuâtın uygulanmasını beklemek zaten söz konusu olamaz. Bu makalede, bu fetvâlar özellikle fıkhî içerikleri yönünden ele alıp incelenmektedir.
Keywords
Abstract
Fatwa is giving service to investigate of the provisions of any asked substance by muftis or shaykh al-Islam. This word which was derived from the word feta, expressed a strong answer to a problem that it solves, shaykh al-Islam or Muftis who solve the challenges of the people cited with the title mufti’l-enam. The fatwa books on many issues contain important information and documents. A period of five centuries in the Ottoman Empire served 129 shaykh al-Islam and their fatwas in the difficult issues was most referenced sources. They are also in verse between fatwas of Shaykh al-Islams and these fatwas in the fatwa books have been involved in a situation of ornamental and spice. These fatwas which were written by Shaykh al-Islams each of them is a poet of diwan in terms of shape and substance from other fatwas not allocated a special form of expression and there have not been handled. Only, in terms of meter and rhyme in a carefully supervised, and specifically used the word and compound word can be said that strikes the eye. In addition, in these fatwas move some of the Arabic grammar pedestals that it highlights the literary arts. The purpose of this fatwas is the answer to a question of fiqh, the literary arts and already can not wait for the implementation of other art shows. In this article these fatwas be introduced in terms of fiqh and literary.
Keywords
- Atar, F. (1995). Fetvâ, Diyanet islâm ansiklopedisi (C.XII, s.486). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
- Bilmen, Ö.N. (1976). Hukuk-ı islamiyye ve ıstılahat-ı fıkhiyye kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi
- Çelebioğlu, A. (1998). Türk edebiyatında manzum dinî eserler: Eski türk edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Düzenli, P. (2007). Osmanlı hukukçusu şeyhülislâm Ebussuûd Efendi ve fetvâları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Ebu Zehra, M. (2000). İslâm hukuku metodolojisi (Fıkıh usulü). (Çev. Şener, A.). Ankara: Fecr Yayınevi.
- Mardin, Ebu’l-Ula. (1977). Fetvâ, İslam Ansiklopedisi (C.IV, s.582). İstanbul: Milli Eğitim Yayınevi.
- Örsten, S. (2005). Osmanlı hukukunda fetvâ. (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Uzunçarşılı, İ.H. (1965). Osmanlı devletinin ilmiye teşkilatı (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Üçok, C., Mumcu, A., Bozkurt, G. (1996), Türk hukuk tarihi. Ankara: Savaş Yayınevi.
- Yakut, E. (2003). II. Meşrutiyet döneminde müftülerle ilgili gerçekleştirilen hukukî düzenlemeler, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/1.
- Zeydan, A. (1995). İslam hukukuna giriş. (Çev. Şafak, A.), İstanbul: Kayıhan Yayınevi
