Author :
Abstract
Çağdaş Kırgız edebiyatı 1917 Ekim Devrimi ile başlar. Tiyatro türünün de Kırgız edebiyatına girişi bu dönemdedir. 1920’li 30’lu yıllarda Kırgız edebiyatına ilk kez giren tiyatro türünün gelişimi, çok hızlı olmuştur. Bu döneme kadar modern anlamda Kırgız tiyatrosunun varlığından bahsetmek mümkün olmasa da sözlü halk kültürü içerisinde geleneksel tiyatro türünden bahsetmek mümkündür. Aslına bakılacak olursa devrimden sonra Kırgız edebiyatına ve sanatına yeni girmiş olan tiyatronun çok kısa sürede hızlı bir gelişim göstermesinde geleneksel Kırgız tiyatrosunun da etkisi vardır. Köklü ve zengin bir sözlü edebiyat geleneğine sahip olan Kırgızlarda, tiyatro olarak nitelendirilebilecek birçok unsur dikkat çeker. Bunların başında “kuudul” olarak adlandırılan “halk mizah ustaları” akla gelir. Kuudulları bir anlamda Kırgız meddahları olarak nitelendirmek yanlış olmaz. Kırgız halk komedyenleri olan kuudullar, kendi yazdıkları parodileri profesyonel bir tiyatro oyuncusu edası ile halkla buluştururlar. Öte yandan bilindiği üzere Kırgız halk edebiyatı denilince akla ilk olarak destan anlatıcılığı gelmektedir. Gerek destanların bazı bölümlerinin bire bir tiyatro diyaloglarını anımsatması, gerekse destan anlatıcılarının tiyatro oyuncularının özelliklerini taşımaları da destanları geleneksel tiyatro ile bağdaştırır. Düğün adetleri içerisindeki bazı ritüeller ve oyunlar da tiyatro özellikleri taşımaktadırlar. Kırgız sosyal hayatında çeşitli eğlence ve törenlerde oynanan oyunların bazılarında tiyatro ögelerini görmek mümkündür Bu çalışmada sözlü halk kültürü içerisinde “geleneksel Kırgız tiyatrosu” olarak nitelendirilebilecek unsurların neler olduğu, bunların hangi yönleri ile tiyatroya yaklaştıkları ve geleneksel tiyatronun çağdaş tiyatroya etkileri üzerinde durulacaktır.
Keywords
Abstract
Modern Kirghiz Literature begins with The October Revolution in 1917. Kirghiz Literature is introduced with Theatre as a genre in this period. In 1920’s and 1930’s, progression of theatre genre ,which was a first timer to Kirghiz Literature , became quite rapid. Even though it is not possible to state the existence of Kirghiz theatre in terms of modern sense untill that era, nevertheless it is probable to mention a traditional theatre within oral tradition . As a matter of fact that when the origin is examined, traditional Kirghiz theatre has influence on the modern theatre, which steps in to Kirghiz art and literature for the first time after revolution ,for advancing very fast in a short time . Kyrgyz has rooted and substantial oral literary tradition. Many factors which can be qualified as theatre draw attention. Foremost among them ‘’Public Humor Masters’’ which is known as ‘’Kuudul’’ comes to mind. It would not be wrong to describe Kuuduls sort of Kirghiz public storyteller . Kuuduls who are Kirghiz Public Comedians bring their parodies ,which is written by them, together to the public in the manner of professional theatre actors. On the other hand, when it is said Kirghiz Folk Literature, first thing comes to mind is epic storytelling. Either it reminds some parts of the epics completely with a theatre dialogues or epic narrators carry the qualities of a theatre actors too associate epics and traditional theatre. Some rituals in wedding ceremonies and merriment carry features of theatre. In Kirghiz social life, it is possible to observe theatrical elements in some, various merriments and ceremonies. In this piece of work what the elements of ‘’traditional Kirghiz Theatre’’ within the oral tradition, and in what sense they approach to Literature, and the effects on traditional theatre to the modern theatre will be discussed.
Keywords
- BAYGAZİYEV, S. (1987). “Dramaturgiya”. Sovet Kırgız Adabiyatının Tarıhı (komisyon). Cilt 1. Frunze: İlim Basması.
- BAYGAZİYEV, S. (2002). XX Kılımdagı Kırgız Dramaturgiyasının Tarıhı. Bişkek: Elpek.
- İSMAİLOVA, G. (2005). Kırgız Mizahı ve Mizah Tipleri. İzmir: Tibyan Yayıncılık.
- KARADAVUT, Z. (2006). "Kırgızlarda Kuudulluk ve Apendi (Nasreddin Hoca)". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, s.413-434.
- KULMAMBETOV, C. (1985). “Kuudullar Teatrı”. Ala-Too, No: 2
- L’VOV, N. İ. (1953). Kirgizskiy Teatr. Moskva: İskusstvo.
- MOLDOBAYEV, C. (1995). “Kırgız Teatrı cana Manas”. Manas Entsiklopediya (Komisyon: Amanbek Karıpkulov vd.). s. 598-599, Bişkek: Kırgız Respublikasının İlimder Akademiyası.
- SULAYMANKULOVA, M. (2015), Kırgız Eldik Oozeki Draması- Professioal Dramaturgiyaın Uluttuk Başatı Katarı. Cusup Balasagın Atındagı Kırgız Uluttuk Universiteti, filoloji ilimi adaylık tezi özet kitapçığı.
- TEMUR, N. (2010). “Kırgız Folklorunda Ritüelistik Türler”. Gazi Türkiyat, 6, s. 297-317.
- YILDIZ, N. (2006). “Kırgız Türklerinde İş Türküleri”. Millî Folklor. Yıl 18, Sayı 70, s.64-73.
- YILDIZ, N. (2007). Kırgız Halk Edebiyatı I. Ankara: Alp Yayınevi.
