Türkçe Dersinde Değer Eğitimi Bağlamında Kullanılan Mevlana’nın Sözlerini İlkokul Öğrencilerinin Anlama Düzeyi
Author :
Abstract
Toplumdaki çoğu kişi tarafından model alınan ve toplumun değer yargılarının oluşmasında önemli derecede etkisi olan şahsiyetlerden biri de Mevlana’dır. Mevlana’nın sözleri okullarda değerler eğitimi çalışmaları yapılırken sıklıkla kullanılmakta ve öğrenciler tarafından içselleştirilmesi amaçlanmaktadır. Nitekim ilkokul çağındaki öğrenciler henüz soyut düşünme aşamasına geçmedikleri için bazı özlü sözleri yanlış anlamlandırabilmektedir. Bu bağlamda öğrencilerin özlü sözlere ne anlam yüklediklerinin bilinmesi ve buna uygun olarak değerler eğitimi yapılması önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı, Mevlana’nın sözlerine ilkokul öğrencilerin ne anlam yüklediklerini tespit etmek ve değerler eğitimi bağlamında incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yöntem tercih edilmiştir. Araştırma, 2018-2019 eğitim öğretim yılında Isparta il merkezinde yer alan bir devlet okulunda öğrenim görmekte olan 3 sınıf öğrencilerinden 34’ü kız 26’sı erkek olmak üzere toplam 60 öğrenci ile yapılmıştır. Araştırmada veriler, görüşme formu ile toplanmış ve görüşme formunda Mevlana’nın en çok kullanılan 7 sözüne yer verilmiştir. Araştırmada toplanan veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiş ve kişi üçgenlemesi yöntemiyle güvenirliği sağlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, ilkokul öğrencilerinin bazıları Mevlana’nın en çok kullanılan 7 sözünü doğru şekilde anlamlandırmış ve asıl kastedilen anlama yakın cümlelerle kendilerini ifade etmişlerdir. Ancak bazı öğrenciler de asıl anlamından tamamen uzaklaşarak farklı anlamlar yüklemişlerdir. Sonuç olarak bu araştırma göstermiştir ki ilkokul öğrencilerine değer eğitimi bağlamında, Mevlana’nın sözlerini doğrudan kullanmak her zaman istenilen etkiyi oluşturmamaktadır.
Keywords
Abstract
Mevlana is one of the prominents who have been modeled by most people in the society and have a significant impact on the formation of the judgments of the society about values. Mevlana's words are frequently used in Turkish lessons and in the studies of values education in schools and are aimed to be internalized by the students. As a matter of fact, primary school students may misunderstand adages, sayings and maxims since they have not yet reached at the stage of abstract thinking. In this context, it is important to know how students make sense of these kinds of sayings and to conduct values education accordingly. The aim of this research is to identify how primary school students attain meaning to Rumi’s sayings and examine them in the context of values education. Phenomenology, which is one of the qualitative research methods, was preferred in the research. The study was conducted with 60 students (34 girls and 26 boys) who were studying in a public school in Isparta city center in 2018-2019 academic year. The data were collected by interview forms and 7 most commonly used sayings of Mevlana were included in the interview forms. The data collected in the study were analyzed by content analysis technique and reliability was obtained by coder triangulation method. According to the findings, some of the elementary school students correctly interpreted the seven most used sayings of Mevlana and expressed them nearly to their originially intended meanings. However, some students moved away from their original meaning completely and attained different meanings to them. As a result, this study has shown that in the context of values education to primary school students, using Rumi’s sayings directly does not always create the desired effect on students.
Keywords
- Akbaş, O. (2004). Türk Millî Eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Akkaya, S. (2013). Mevlâna’nın mensur eserlerinde değerler eğitimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- Altın, F. T. (2010). Hz. Mevlânâ’nın eserlerinde dostluk ve samimiyet değerlerinin işlenişi ve eğitim açısından tahlili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Aral, N., Gülen, B., Bulut, Ş. ve Çimen, S. (2001). Çocuk gelişimi-2. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
- Arslan, H. (2006). İbni Sina ve Hz. Mevlânâ’nın aşk felsefelerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- Asworth, P. ve Lucas, U. (1998). What is ‘World’ of phenomenography?. Scandinavian Journal of Educational Research, 42(4), 415-431
- Aydın, A. (2001). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
- Bacanlı, H. (2006). Duyuşsal davranış eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Başal, H. (2003). Gelişim ve psikoloji ve nasıl mutlu bir çocuk yetiştirebilirim. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları
- Boeree, C. G. (2006). Moral development. Erişim adresi: http://www.ship.edu/~cgboeree/genpsymoraldev.html (14.12.2006).
- Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Can, G. (2004). Kişilik gelişimi, gelişim ve öğrenme psikolojisi. Ankara: Pegem.
- Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Akademi Kitabevi.
- Çiftçi, N. (2003). Kohlberg’in bilişsel ahlak gelişimi Teorisi: Ahlak ve demokrasi eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1, 43-77.
- Doğan, İ. (2004). Sosyoloji kavramlar ve sorunlar. Ankara: Pegem Akademi.
- Doğanay, A. ve Sarı, M. (2004). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine temel demokratik değerlerin kazandırılma düzeyi ve bu değerlerin kazandırılması sürecinde açık ve örtük programın etkilerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 39, 356- 383.
- Doğanay, A. ve Öztürk, C. (Ed.). (2006). Değerler eğitimi, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
- Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Erden, M. ve Akman, Y. (1997). Eğitim Psikolojisi. İstanbul: Arkadaş Yayınları.
- Erkek, G. (2008). Hz. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden ilköğretim okulları için seçilen öykülerin eğitsel yönünün incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Ertürk, S. (1998). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan Matbaası.
- Eyler, A. S. (1989). Teaching values: Thoughts on Hirsch, Bloom, and the materials of the classroom. ADE Bulletin, Winter, 16-20.
- Gündüz, M., Aktepe, V. ve Karabulut, B. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının toplumsal değerleri öğrenirken model aldığı kişiler. 4th International Symposium of Education and Values, 10-13 Ekim 2019, İstanbul.
- Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken yay.
- Hökelekli, H. (2006). Değerler odaklı eğitim, DEM Bülteni, 1 (1), 50-55.
- Keskinoğlu, M. Ş. (2008). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerine yönelik uygulanan mesnevi temelli değerler eğitimi programının ahlâki olgunluğa ve saldırganlık eğilimine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Kılıç, A. (2002). Duyuşsal alan özellikleri ve bireye kazandırılması. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8, 153-164
- Kirschenbaum, H. (1992). A comprehensive model for value education a moral education, Phi Delta Kappa, 73 (10).
- Kirschenbaum, H. (2000). From values clarification to character education: A Personel Journey, Journal of Humanistic Counseling, Education and Devolepment, 39 (1).
- Konukseven, H. (2006). Hz. Mevlânâ, Ahi Evran ve Şeyh Sadreddin-i Konevi'nin Konya halkını eğitimindeki rolü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
- Köksal, H. (1997). İlkokul öğretmenlerinin tarih konularının işlenişinde duyuşsal giriş özelliklerine ilişkin tutumları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar), Ankara.
- Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. California, CA: Sage Publications, Inc.
- Oran, G. (2015). Yalvaç Ural’ın çocuk kitaplarında değer eğitimi ve bu eserlerin Türkçe öğretimine katkısı. Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Öztürk, A ve Akbaba, A. (2010). Ahlak gelişimi. Yıldırım, İ. (Ed.), Eğitim Psikolojisi (s. 125- 143) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Paykoç, F. (1998). Tarih öğretiminde duyuşsal alanın rolü. Özbaran, S. (Yay. Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları içinde. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
- Sancak, Y. (2011). Hz. Mevlânâ’nın Mesnevi adlı eserinin sosyal bilgilerde değer kazanımındaki rolü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Niğde.
- Sancak, Y., Topkaya, Y. ve Şimşek, U.(2013). Mevlana’nın Mesnevi adlı eserinde yer alan hikâyelerin Misafirperverlik değerini öğretmedeki rolü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (26), 470-481.
- Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 73- 87.
- Senemoğlu, N. (2005). Gelişim öğrenme ve öğretim. Ankara: Gazi Kitabevi
- Tok, M. (2007). Hz. Mevlânâ’nın Mesnevi’sindeki hikâyelerin çocuk edebiyatı açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
- Tokdemir, M. A. (2007). Tarih öğretmenlerinin değerler ve değer eğitimi hakkındaki görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler
- Turan, R., Belenli, T. ve Kiriş, A. (2010). Mesnevi ve Mesnevi’nin sosyal bilgiler programında yer verilen değerler çerçevesinde incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 169-203.
- Ulusoy, D. (2003). İlköğretim okulu 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler programındaki duyuşsal alan hedeflerine ilişkin öğrenci görüşleri ve bunların farklı üç bölgeye göre Karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2015). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
- Vedder, P. ve Veugelers, W. (2003). Values in teaching. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 9 (4).
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayın
