Author :
Abstract
Bu çalışmada, Mevlâna Şehabeddin Ahmed El-Hakîrî tarafından Azerbaycan Türkçesiyle yazılmış ilk Leylâ vü Mecnûn mesnevisinin dil özellikleri üzerinde durulmuştur. Batı Türkçesinin doğu grubunda sınıflandırılan Azerbaycan Türkçesiyle kaleme alınmış ilk Leylā vü Mecnûn olması bakımından Türkçenin hem edebiyat hem de dil tarihi açısından önem taşıyan bu eser, H.931–932 / M.1525–1526 yıllarında Mevlâna Şehabeddin Ahmed El-Hakîrî (?-1585) tarafından yazılmıştır. Eser, Azerbaycan Türkçesinin Eski Batı Oğuz Türkçesinden ayrılmaya başladığı dönemin izlerini taşımaktadır. Batı Türkçesi özelliklerinin baskın olduğu eserde bazı Doğu Türkçesi özellikleri de görülmektedir. Bunun yanı sıra eserde arkaik kelimeler de mevcuttur. Söz varlığı, ses ve yapı bilgisi özellikleri ile eser 16. yüzyıl Azerbaycan Türkçesini temsil etmektedir.
Keywords
Abstract
This study focuses on the language features of first “Leyla and Majnun” masnavi in Azerbaijan Turkish which is written by Mevlâna Şehabeddin Ahmed El-Hakîrî. Written back in AH.931-932 / AD.1525-1526 during the years of Mevlâna Şehabeddin Ahmed El-Hakîrî (?-1585) in Azerbaijan Turkish, a dialect belong to the east group of Western Turkish language, it poses a significant importance in Turkish language history as well as Turkish literature. This “Leyla and Majnun” bears the traces of the early features of the development of Azerbaijan Turkish dialect as a subdivision of Old Western Oghuz Turkish language. In this text which the features of Western Turkish language are dominant, some Eastern Turkish language features are also seen. However, archaic words in this text are also available. The vocabulary, phonetic and morphological features shows that the text represent the 16th century Azerbaijan Turkish dialect.
Keywords
- Alışık, G. S. (2007). Tebrizli Mevlânâ Hakîrî ve Türkçe Leylî vü Mecnûn adlı eseri. e. F. Özönder içinde, Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri Dizisi (Cilt II, s. 12-13). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü.
- Duman, M. (2005). Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait bazı metinlerdeki dil uyumuna aykırı örnekler üzerine. İstanbul Üniversitesi Türk dili ve Edebiyatı Dergisi (2004), XXXII, 53–64.
- Eraslan, K. (1970). Doğu Türkçesinde ek uyumsuzluğuna dair. Türk Dili Dergisi, XVII, 113- 124.
- Ercilasun, A. B. (1997). Türk dünyası üzerine incelemeler (2. Baskı b.). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ergin, M. (1981). Azeri Türkçesi. İstanbul: Ebru Yay.
- Kartallıoğlu, Y. (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde eklerin ses düzeni (16, 17 ve 18. yüzyıllar). Ankara: TDK Yayınları.
- Koçak, A. (2006). Leylâ vü Mecnûn -Tebrizli Hakîrî- (Giriş-inceleme-metin-dizin- tıpkıbasım). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Özkan, A. (2000). Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu'l-Leysi's-Semerkandî’nin dil özellikleri. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (5),196.
- — (2002). Ahmed-İ Dâî’nin Tefsîr Tercümesi’nin manzum mukaddimesi ve dil özellikleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), (11), 1-58.
- — (2014, Ekim-Kasım). Tersine uyumsuzluk. Türk Dil Bilgisi Toplantıları-II: Ses ve Şekil Bilgisi Sempozyumu (31 Ekim-1 Kasım 2014), Konya.
- Solak, A. (2003). Leylâ vü Mecnûn hikâyesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Tekin, T. (1995). Türk dillerinde birincil uzun ünlüler (Yay. Mehmet Ölmez). Ankara: Kültür Bakanlığı.
- Toker, M. (2004). Halid Said’e göre Osmanlı, Özbek, Kazak lehçelerinde şekil/zaman ekleri ve bu eklerin şu andaki durumu. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 1-37.
- Topaloğlu, A. (1978). Muhammed bin Hamza-XV. yüzyıl başlarında yapılmış Kuran tercümesi (Cilt II (Sözlük). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.
- Turan, Z. (1988). Mecnun (u) Leyla Hakiri transkripsiyon ve dil incelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İnönü Üniversitesi, Malatya.
- Yelten, M. (1998). Şirvanlı Mahmud, Tarih-i İbn-i Kesir Tercümesi (Giriş, inceleme, metin, sözlük). Ankara: TDK Yay.
