Author :
Abstract
Dünya dillerinde görülen en yaygın türetimsel süreçlerin başında bileşme gelmektedir. Kurucu birimleri ve çıktısı ad olan ad bileşiklerinin, değişken biçimlerde dünyanın tüm dillerinde olduğu düşünülmektedir. Bu yaygınlık ve üretkenlik nedeniyle ad bileşiklerine ilişkin alan yazında pek çok çalışma yer almaktadır. Dilbilgisel yapılarının dışında ad bileşiklerinin en ilgi çekici özelliklerinin başında anlamsal oluşumları ve yorumlanma biçimleri gelmektedir. Üretici dilbilgisinde tüm diğer dilsel yapılar gibi kural-güdümlü olarak bir dizi anlamsal etiketleme çerçevesinde bileşiklerin anlamı açıklanmaya çalışılır. Karşıt bir kuramsal konumda yer alan bilişsel dilbilim ise bileşikleri kavramlaştırmanın özel bir biçimi olarak görür. Bu çerçevede kavramlaştırmanın temel bilişsel araçları olan eğretileme ve düzdeğişmece bileşiklerin kavramsal oluşumunu biçimlendirmektedir. Ad bileşikleri, şematik ilişkilerin belirli bir kullanım örüntüsü içinde üretici olmaktan çok yaratıcı bir etkinlik sergilediği oluşumlardır. Bu çalışmada Türkçedeki ad bileşikleri, geleneksel olarak merkezlilik bakımından yapılan sınıflamalardan farklı olarak, eğretileme ve düzdeğişmece temelinde ele alınmakta ve bir ön-sınıflama önerisi getirilmektedir. Kimi örneklerin belirgin bir üreticilik sergilemesine karşın, yaygın olarak eğretileme ve düzdeğişmece güdümlü olarak öngörülemez anlamsal oluşum sergileyen bileşikler, bu çalışmada anlamsal birleşimsizliğin belirgin örnekleri olarak görülmektedir.
Keywords
Abstract
One of the most common derivational processes in world languages is compounding. Noun compounds whose constituent units and outputs are noun, are thought to exist in all languages of the world in variable forms. Due to this prevalence and productivity, there are many studies in the literature on noun compounds. Apart from their grammatical structures, the most interesting features of noun compounds are their semantic compositions and their interpretational characteristics. In generative grammar, like all other linguistic constructs, the meaning of compounds is explained in a rule-driven manner within a series of semantic labeling. Cognitive linguistics, which occupies an opposite theoretical position, sees compounds as a special form of conceptualizing. In this framework, metaphor and metonymy, which are the basic cognitive tools of conceptualization, shape the conceptual formation of the compounds. Noun compounds are formations in which schematic relationships exhibit creative rather than productive activity in a certain usage pattern. In this study, noun compounds in Turkish are dealt with on the basis of metaphor and metonymy, unlike the classifications traditionally made in terms of centrality, and a pre-classification proposal is made. Although some examples exhibit a significant productivity, the compounds that display commonly metaphor and metanymy -based unpredictable semantic formation are seen as clear examples of semantic non-compositionality in this study.
Keywords
- Allen, M.R. (1978). Morphological investigations.Upublished Ph.D. Dissertation. University of Connecticut, Storrs, USA
- Bauer, L.(1979). On the need for pragmatics in the study of nominal compounding. Journal of Pragmatics, 31(1), 45-50
- Benczes, R.(2006). Creative compounding in English. Amsterdam/Philedelphia: John Benjamin Publishing Company.
- Brdar, M.(2017). Metonymy and word-formation: their interactions and complementation. UK: Cambridge Scholars Publishing.
- Cann, R.(1993). Formal semantics. An introduction. USA: Cambridge University Press.
- Coulson, S. (2001). Semantic leaps: Frame-shifting and conceptual blending in meaning construction. New York and Cambridge: Cambridge University Press.
- Croft, W., Cruse, D.A. (2004). Cognitive linguistics. U.K. : Cambridge University Press.
- Guavera, E., Scalise, S.(2009). Searching for Universals in Compounding. S.Scalise, E.Magni, A.Bisetto (eds.) Universals of language today, ss.101-128, Berlin: Springer
- Jespersen, O. (1954). A modern English grammar on historical principles. London: Bradford and Dickens.
- Kavka, S. (2009). Compounding and idiomatology. R. Lieber, P. Štekauer (Ed.), The Oxford handbook of compounding, 19-33. Oxford: Oxford University Press
- Kemmer, S. (2003). Schemas and lexical blends. H.Cuykens., T.Berg, R. Dirven, R., K.U.Panther (Ed.) Motivations in language.ss.69-99 Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
- Kunduracı , A. (2013). Turkish noun–noun compounds: A process-based paradigmatic account. Unpublished Ph.D. dissertation, University of Calgary, Kanada
- Langacker, R.W.(1984, Şubat). Active zones. Proceedings of the Tenth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society ss. 172-188.
- Langacker, R. W. (1987) Foundations of cognitive grammar, Volume I: Theoretical prerequisites. Stanford CA: Stanford University Press
- Radden, G., Kövecses, Z. (1999). Towards a theory of meaning. K. Panther, G. Radden (Ed.) Metonymy in Language and Thought. ss.17-60.USA: John Benjamins Publishing.
- Ryder, M.E.(1994.) Ordered chaos: The interpretation of English noun–noun compounds. London: University of California Press.
- Sarı, İ.(2016). Türkiye Türkçesindeki Birleşik Sözcüklerin Merkezlilik Odağında Sınıflandırılması. Dil Araştırmaları, 2016/18, 199-217
- Scalise, S., Bisetto, A.(2009). The classification of compounds. R. Lieber, P. Stekauer. (Ed.) Oxford Handbook of Compounding.ss.34-53 New York: Oxford University Press.
- Scalise, S., Fabregas, A. (2010). The Head of Compounding. S. Scalise, I. Vogel (Ed.) Cross- Disciplinary issues in compounding. ss.109-126. New York: John Benjamins
- Sweetser, E. (1999). Compositionality and blending: Semantic composition in a cognitively realistic framework. G. Redeker, T. Janssen (Ed.), Cognitive Linguistics: Foundations, Scope, and Methodology, 129-162. Berlin; New York: de Gruyter
