Author :
Abstract
Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserlerinde cümle bilgisi üzerine yapılan çalışmaların sayısı fazla değildir. Çalışmalarda ele alınan konular cümle başı edatlarının yapıları ve anlamları üzerine yoğunlaşmıştır. Cümle başı edatları cümle ile ilgili olarak açıklama, amaç belirtme, benzerlik, olasılık, istek, onaylama, sebep, sonuç, zıtlık bildirme gibi görev ve anlamları bakımından çeşitlilik gösterir. Bu istikamette de şöyle ki/kim cümle başı edatı da kendinden önce ya da sonra gelen cümleler ile irtibatlı olarak doğrudan cümlenin kendisine veya unsurlarından birine yönelik açıklama işlevleriyle karşımıza çıkmakta ve bu özelliğiyle cümleleri birbirine bağlama görevi üstlenmektedir. Bu çalışmada Batı Türkçesi’nin ilk devresi olan Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde sıkça karşımıza çıkan şöyle ki/kim cümle başı edatının bahsedilen kullanımında gösterdiği bir kısım özellikleri üzerinde durulacaktır. Çalışmada ele alınan şöyle ki/kim cümle başı edatının örnekleri Eski Anadolu Türkçesi dönemleri eserlerinden Süheyl ü Nevbahar, Ahmed-i Dâi Divanı, Kıssa-ı Yusuf, Kitab-ı Gunya, Kenzü’l-Küberâ olmak üzere 14 ve 15 yüzyıla ait mensur ve manzum toplam beş eserde karşılaşılan kullanımları üzerinden cümle içerisindeki görevleri, aralarındaki açıklayıcı anlam ilişkileri verilerek açıklanmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
The number of studies on sentence knowledge in the works of the Old Anatolian Turkish period is not many. The topics covered in the studies focus on the structures and meanings of prepositions at the beginning of sentences. Prepositions at the beginning of the sentence show variation in terms of their functions and meanings such as explanation, purpose, similarity, probability, request, affirmation, cause, result, and contradiction. In this view, the preposition / sentence preposition also comes up with the explanation functions of these features, especially for these sentences, either of the sentence itself or one of its elements, and it undertakes the task of connecting the sentences with this feature. In this study, some features of the prepositions `thus / who`, which are frequently seen in the Old Anatolian Turkish texts, which is the first period of Western Turkish, will be studied on in the abovementioned usage . The examples of the preposition at the beginning of a sentence discussed in the study such as “thus / who” are; Süheyl ü Nevbahar, Ahmed-i Dâi Divanı, Kıssa-ı Yusuf, Kitab-ı Gunya, Kenzü'l-Küberâ, and proses pertaining to 14th and 15th centuries and their functions in the sentences are clarified by stating explanatory meanings for the relationships between them, based on their usage in five literary works in verse.
Keywords
- Akalın, H. Ş. (1995). Eski Anadolu Türkçesinde cümle başı edatlarıyla kurulmuş cümleler. Ankara: Türk Dili, S. 518, 156-163.
- Akalın, H. Ş. (2004). Eski Anadolu Türkçesinde Ki'si düşmüş birleşik cümleler üzerine. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, Zeynep Korkmaz Armağanı s. 51-60,
- Banguoğlu, T. (1990). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ergin, M. (1993). Türk dil bilgisi. İstanbul: .Boğaziçi Yayınları.
- Gencan, T. N. (2007). Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık.
- Gülensoy, T. (2000). Türkçe el kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Hacıeminoğlu, N. (1984). Türk dilinde edatlar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. İnan, G. D. (2008). Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde devrik cümle meselesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
- Karaağaç, G. (2012). Türkçenin dil bilgisi. Ankara: Akçay Yayınları.
- Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
- Mansuroğlu, M. (1955). Türkçede cümle çeşitleri ve bağlayıcıları. Ankara: TDAY Belleten, 59-71.
- Özkan, M. (2000). Türk Dilinin gelişme alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi Yayınları.
- Tiken, K. (2004). Eski Türkiye Türkçesinde edatlar, bağlaçlar, ünlemler ve zarf fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. yüzyıl gramer - metin – sözlük. İstanbul: Enderun Kitabevi Yayınları.
- Torun, Y. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde böyle, şöyle, eyle / öyle sözlerinin kullanımları üzerine. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 267-276.
- Tokatlı, S. (2005). Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde “Ki”, “Kim” bağlama edatı ve ilgi zamirlerinin zaman ve kip eklerine yüklediği görevler. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 133-148.
