Author :
Abstract
Halk anlatılarının pek çok kültürde benzer özellikler göstermesi sebebiyle ortak bir köken arayışı, Tarihî-Coğrafî Fin Okulunun temel paradigmalarından olmuştur. Okulun araştırmacılarından olan Axel Olrik, bu fikirden hareketle, epik karakterli halk anlatılarındaki ortaklıkları on beş madde ile ortaya koymuş ve ‘Halk Anlatılarının Epik Yasaları’ adıyla bir çalışma yöntemi oluşturmuştur. Bu yasalar, anonim ya da sözlü kültür ürünlerinin yanı sıra yazılı kültür ürünlerine de uygulanarak sözlü kültür ortamının müellife ve esere etkisi gibi hususları ortaya çıkarmaya elverişlidir. Olrik’in çalışması bu yönüyle şimdiye kadar pek çok sözlü ve yazılı kültür ürününe uyarlanmış ve anlatıların bu yasalara uygunlukları değerlendirilmiştir.
Bu çalışmada klasik edebiyat içerisinde kategorize edilen ve mesnevi nazım şekliyle yazılmış olan bir aşk hikâyesine Olrik’in ortaya koyduğu yasalar uygulanmıştır. Mesnevilerin yazarları genellikle bellidir. Olrik’in tablosu ise anonim türlere; özellikle de mit, türkü, kahramanlık destanları ve efsanelere yönelmiş bir çalışmadır. Bu incelemede, anonim ya da yazarı belli olan eser ayrımı gözetilmeden Şeyhî’nin Hüsrev ü Şirin adlı aşk mesnevisi incelemeye alınmıştır. İnceleme yapılırken Olrik’in yasalarının halk anlatılarının beslendiği yahut halk anlatılarını besleyen bir kaynağa uygulanması hedeflenmiştir. Makalede, klasik Türk edebiyatı mahsulü olan Hüsrev ü Şirin’deki sözlü kültür ortamının halk edebiyatı ürünleri için hazırlanmış bir kalıba göre incelenmesi amaçlanmış ve bulgular üzerinden uygunluklar ya da uyumsuzluklar hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
Since folk narratives have similar characteristics in many cultures, the search for a common origin has been one of the basic paradigms of the Historical-Geographical Finnish School. Based on this idea, Axel Olrik, who is one of the researchers of the school, has set forth fifteen commonalities of folk narratives of epic character and created a study method called "Epic Laws of Folk Narrative". These laws are suitable for revealing issues such as the effect of the oral culture environment on the author and the work by applying them to the written cultural products as well as the anonymous or oral cultural products. In this respect, Olrik's work has been adapted to many oral and written culture products, and the compliance of the narratives with these laws has been evaluated.
In this study, the laws put forth by Olrik were applied to a love story categorized in classical literature and written in mesnevi verse form. The authors of the masnavis are generally known. However, Olrik's table is devoted to anonymous types, especially to the myths, folk songs, heroic epics and legends. In this review, the love masnavi of Sheyhi, entitled Husrev u Shirin, is studied, regardless of the distinction made between an anonymous work or a work whose author is known. While studying the masnavi, it was aimed to apply the laws of Olrik to a source that feeds folk narratives or that is fed by them. In the article, it is intended to examine the oral culture environment in Husrev u Shirin, which is a product of classical Turkish literature, according to a pattern prepared for folk literature products, and also evaluations were made about the conformities or incompatibilities based on the findings.
Keywords
- Biltekin, H. (2010). Şeyhî. TDV İslam ansiklopedisi, 39, İstanbul: TDV Yayınları, ss. 80-82.
- Çelebioğlu, A. (1999). Türk edebiyatında mesnevi (XV. yy.’a kadar). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Çobanoğlu, Ö. (1999). Sözlü kültürden yazılı kültüre geçiş bağlamında erken dönem Osmanlı tarihlerinden Âşıkpaşazâde’nin epik karakteri üzerine tespitler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16 (Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı), 65-82.
- Çobanoğlu, Ö. (2012). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş (6. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Fevziye Abdullah (1950). Nizâmî-Şeyhî Husrev ü Şîrîn mukayesesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 1, S.2, 263-282.
- Olrik, A. (1994a). Halk anlatılarının epik kuralları – I (çev. Belirtilmemiş). Milli Folklor, 23, 2-5.
- Olrik, A. (1994b). Halk anlatılarının epik kuralları – II (çev. Belirtilmemiş), Milli Folklor, 24, 4-6.
- Şan, F. (2016). Şeyhî’nin Husrev ü Şirin’i ve öncesinde yazılmış Husrev ü Şirin’ler ile karşılaştırması. Uluslararası Yulduz Türk Dili Sempozyumu (25 Nisan 2016). Yıldız Teknik Üniversitesi, 221-233.
- Timurtaş, F. K. (1963). Şeyhî’nin Hüsrev ü Şîrin’i (inceleme-metin), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
