ÇEVİRİDE KÜLTÜREL ÖGELERİN AKTARIMI İÇİN BAŞVURULAN YÖNTEM VE STRATEJİLERE İLİŞKİN BİR İNCELEME: ROBERT LOUİS STEVENSON’IN “DEFİNE ADASI” ESERİ VE YERLİLEŞTİRME STRATEJİSİ ÖRNEKLERİ
Author :
Abstract
Çeviri, anlamın bir dilden farklı dillere aktarılmasını sağlayan meşakatli ve karmaşık bir etkinliktir. Yazın çevirisi bu alanların başında gelmektedir. Edebi eserlerin sosyal, kültürel, tarihi ve buna benzer birçok türü kapsayan geniş yelpazesi düşünülürse bu durum daha açık anlaşılabilir. Edebi eserlerin çevirisinde sözcüklerin, ifadelerin, cümlelerin olduğu gibi hedef dile aktarılmasından daha fazlası gerekmektedir. Bu noktada, sorumluluk çevirmene düşmektedir. Çeviri yoluyla literatüre kazandırılan edebi eserler yalnızca anlamı aktarma rolü üstlenmez, aynı zamanda hedef kitlenin farklı kültürler hakkında da bilgi edinmesini de sağlar. Bu açıdan bakıldığında çeviri ve kültür birbirinden ayrı düşünülemez. Çevirmen kaynak ve hedef dile hakim olmanın yanı sıra bu iki dilin kültürüne de vakıf olmalıdır. Çeviride kültürel ögelerin aktarımında kullanılan belli başlı strateji ve yöntemler bulunmaktadır. Bu çalışmada, yazın çevirisinde kültürel ögelerin aktarımına yönelik örnekler üzerinden incelemeler yapmak amaçlanmaktadır. Çeviri incelemesinde kaynak metin olarak, İskoç roman yazarı Robert Louis Stevenson tarafından kaleme alınan ve dünya klasikleri arasında sayılan “Treasure Island” adlı eser seçilmiştir. Stevenson’un, “Define Adası” başlıklı Türkçe çevirisinde kültürel unsurların aktarımında çevirmenin tercih ettiği stratejileri ve bu aktarımda çevirmenin verdiği kararları ele alınmıştır. Bu bağlamda, kaynak ve hedef metinden alınan rastgele seçimli örnekler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu çalışmada elde edilen bulgulardan hareketle, çevirmenin incelenen bütün örneklerde Venuti’nin (1995) ortaya koyduğu stratejilerinden çoğunlukla “yerlileştirme” stratejisini tercih ettiği saptanmıştır. Yapılan incelemede çevirmenin kaynak metinden ziyade, erek kültürün dil özelliklerini dikkate aldığı görülmektedir. Çevirmenin erek metinde Türkçe deyimler ve kalıplaşmış ifadeler kullanarak erek kültür özelliklerini büyük ölçüde yansıttığı sonucuna ulaşılmaktadır.
Keywords
Abstract
The activity of translation is a challenging and complex activity that enables the transfer of meaning from one language to another. Literary translation is one of these areas. This situation can be understood more clearly when considering the wide spectrum of literary works, including social, cultural, historical, and many similar genres. Translation of literary works requires more than just translating words, expressions, sentences into the target language. At this point, the translator is responsible. The translated literary works play the role of conveying the plain meaning and enable the target audience to learn about different cultures. From this point of view, translation and culture cannot be considered separately from each other. In addition to mastering the source and target languages, the translator should also be familiar with the culture of these two languages. There are specific strategies and methods used in translating cultural elements in translation. In this study, it is aimed to examine the translation of cultural elements in literary works. "Treasure Island", written by Scottish author Robert Louis Stevenson, was chosen as the source text in translation analysis. In Stevenson's "Treasure Island", the strategies and methods preferred by the translator for translating cultural elements and translator decisions in Turkish translation are discussed. Samples related to domestication strategy were taken from the source and target text and were analyzed comparatively. Based on the findings obtained in this study, it was found that the translator mostly preferred the "domestication" strategy, put forward by Venuti (1995), when the samples were examined. In the analysis, it is seen that the translator takes into account the language characteristics of the target culture rather than the source text. It is concluded that the translator primarily reflects the target cultural characteristics by using Turkish idioms and stereotypes in the target text.
Keywords
- Al-Hassan, A. (2013). The importance of culture in translation: Should culture be translated? International Journal of Applied Linguistics & English Literature, 2 (2), 96-100.
- Akbari, M. (2013). The role of culture in translation. Journal of Academic and Applied Studies. 3(8), 13-21.
- Aksoy, B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi, Ankara: İmge Kitabevi.
- Aksoy, B. (2000). Kültür odaklı çeviri ve çevirmen. Türk Dili, (583), 51-57.
- Barut, E., & Odacıoğlu, M. C. (2019). Çocuk edebiyatı çeviri eserlerinde kültürel aktarım incelemesi: Oliver Twist örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62), 66-70. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3028
- Ghafarian, M., & Kafipour, R. & Soori, A. (2016). Domestication and Foreignisation Strategies in Restaurant Menu Translation. Pertanika J. Soc. Sci.&Hum.. 24(4), 1417-1429.
- Haldan, A. & Mutlu, G. (2014). Yaşar Kemal’in “Hüyükteki Nar Ağacı” adlı eserinin “Granatapfelbaum” adlı çevirisine dilsel, toplumsal ve çeviribilimsel bir bakış. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi. (12), 26-46.
- Karslı, İ. H. (2005). Çeviri kuramları açısından M. Hamdi Yazır’ın meal yöntemi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1), 231-257.
- Kumcu, A. (2008). Alice in translationland: A comparative translation analysis with regard to cultural motifs. Journal of Translation Studies, (18), 123-144.
- Metin, Tekin, B. & Özcan, Dost, B. (2017). Orhan Pamuk'un “Beyaz Kale” adlı eserinin “The White Castle” başlıklı İngilizce çevirisinde kültürel ögelerin aktarımı üzerine bir inceleme. International Journal of Language Academy, 5(3), 10-22. Doi: http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3579
- Stevenson, R. L. (2010). Define adası, M. Dikmen (Ed.), (B. Yılmaz Yay. Haz./Çev.). Istanbul: Karanfil Yayınları.
- Stevenson, R. L. (2010). Treasure island, The USA: Andrews UK Limited.
- Tanrıkulu, L. (2018). Edebi yazında kültürel ögelerin aktarımının betimleyici çeviri araştırmaları kapsamında incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (3), 1547-1557.
- Taş, S. (2017). Kültürel unsurların çevirisi ve çeviri stratejileri. Humanitas, 5(10), 1-14
- Ünsal, G. (2019). An analysis of the translation of cultural elements ın prose: the example of ‘Eugénie Grandet. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 7 (3), 158-169. Doi: 10.29228/ijlet.23374
- Venuti, L. (1995). Translator’s invisibility: A history of translation, London and New York: Routledge.
- Yalçın, P. (2003). Jean-Louis Mattei’den örneklerle çeviride kültürel unsurlar sorunu. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 23 (1), 47-58.
- Yalçın, P. & Pazarlıoğlu, S. (2014). “Üç Hikâye” adlı eser ile Türkçe çevirilerinin karşılaştırmalı çözümlemesi. International Journal of Social Science. 24, 139-159.
- Yalçın, P. & Özcan, O. (2013). Çeviri stratejileri ve işlemleri açısından uyumsuz (absürd) bir oyunun Türkçeye çevirilerinin incelenmesi: “Le Roi Se Meurt” [ Bildiri]. 13. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu: Basit Üslup, Kafkas Üniversitesi, Kars.
- Yang, W. (2010). Brief study on domestication and foreignization in translation. Journal of Language Teaching and Research, 1(1), 77-80. Doi: 10.4304/jltr.1.1.77-80
- Yıldırım, C. (2015). Amin Maalouf’un Afrikalı Leo ve Semerkant romanlarında kültürel unsurların çevirisi üzerine bir inceleme. The Journal of International Social Research. 8 (39), 222-232.
- Yücel, F. (2007). Çeviri eleştirisi neyi eleştirir. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 1(12), 39-58.
