EREK ODAKLI YAKLAŞIMLA TÜRKÇEDEN İNGİLİZCEYE ARGO DEYİMLERİN ÇEVİRİ STRATEJİLERİ: KEŞANLI ALİ DESTANI ÖRNEĞİ
Author :
Abstract
Keşanlı Ali Destanı, Haldun Taner’in kaleme aldığı, Türkiye’de ilk kez 1964 yılında sahnelenen, Türk tiyatrosuna öncülük eden ve birçok dile çevrilerek izleyici karşısına çıkan bir başyapıttır. Taner, oyunda ünlem cümleleri, argo dil kullanımı, deyimler ve atasözleri gibi Türkçe’nin zenginliklerinden olan kültürel ifadelere sıklıkla yer vermiştir. Kültürel mirasın önemli bir parçasını oluşturan ve anlatıma renk katan bu ifadeler, çevirmen için erek dil ve kültüre çeviri aşamasında zorluk teşkil etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Keşanlı Ali Destanı başlıklı eserin İngilizce çevirisinde, Türkçenin söz varlığının argo deyimler özelinde ve çevirmen kararları doğrultusunda izini sürerek erek dil İngilizceye hangi stratejilerle aktarıldığını ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda çevirmenin aldığı kararlar ile erek metinde tekrar vücut bulan toplam 24 bağlamda 25 argo deyim Mona Baker’ın önerdiği deyim çevirisi stratejilerine göre sınıflandırılmıştır. Yapılan çeviri karşılaştırması ve değerlendirmesi sonucunda oyunda geçen 14 deyim (%56) açımlama stratejisi, 5 deyim (%20) benzer anlamda ancak farklı bir yapıda deyim kullanma stratejisi, 1 deyim (%4) de benzer anlam ve biçimde bir deyim kullanma stratejisi ile erek metne aktarılmıştır. 5 argo deyim (%20) ise önerilen deyim çevirisi stratejilerine dâhil edilememiştir. Bu grupta bulunan 3 deyim (%12) çevirmen tarafından yeni deyim önerileri ile erek metne aktarılırken 2 deyim (%8) ise sözcüğü sözcüğüne çevrilmiştir. İngilizceye çevrilen argo deyimler, Gideon Toury’nin Erek Odaklı Çeviri Kuramı ışığında incelemesi yapılmış, kuramın iki kutbunu oluşturan “yeterli çeviri” ya da “kabul edilebilir” çeviriden her ikisine de yakın olduğu; dolayısı ile çevirmenin kaynak ve erek kültür arasında bir denge sağladığı sonucuna varılmıştır.
Keywords
Abstract
The Ballad of Ali of Keshan, being a masterpiece written by Haldun Taner and translated into many languages, first staged in Turkey in 1964. Taner frequently included cultural expressions such as exclamation sentences, slang language use, idioms and proverbs, which are among the values of Turkish in his play. These expressions, which constitute a crucial part of the cultural heritage, pose a challenge for the translator in the translation process. This study aims to reveal the strategies through which the Turkish slang idioms were translated into English in line with the translator's decisions. For this purpose, 25 slang idioms in 24 contexts in the target text were classified according to the idiom translation strategies suggested by Mona Baker. As a result of the translation comparison and evaluation, 14 idioms (56%) transferred to the target text through the strategy of translation by paraphrase, 5 idioms (20%) through a strategy of using an idiom of similar meaning but dissimilar form and 1 idiom (4%) through a strategy of using an idiom of similar meaning. 5 slang idioms (20%) could not be included in the suggested idiom translation strategies by Baker (2020). While 3 idioms (12%) in this group were transferred to the target text with new idiom suggestions by the translator, 2 idioms (8%) were translated word for word. Slang idioms translated into English have been analyzed in the light of Gideon Toury's Target-Oriented Translation Theory, and it is concluded that they are close to both of the “adequate translation” and “acceptable" translation”, which constitute the two poles of the theory. In this cpntext, it has been concluded that the translator provides a balance between the source and target cultures.
Keywords
- Ahmet Yasevi Üniversitesi, (Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü), Haldun Taner. Erişim tarihi: 10.06.2021, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/haldun-taner
- Aksoy, Ö. A. (1989). Atasözleri ve deyimler sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
- Aktunç, H. (1998). Türkçenin büyük argo sözlüğü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Baker, M. (2018). In other words. Oxon and New York: Routledge.
- Berg, B. L. (2001). Qualitative research methods for the social sciences. Boston: Allyn ve Bacon.
- Berg, B. L. & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (H. Aydın, Çev). Konya: Eğitim Yayınları.
- Cambridge Dictionary, (English), English dictionary. Erişim tarihi: 14.06.2021, https://dictionary.cambridge.org/
- Cambridge Dictionary, (English-Turkish), English-Turkish dictionary. Erişim tarihi: 14.06.2021, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english-turkish/
- Duff, P. A. (2007). Case study research in applied linguistics. New York ve London: Routledge.
- Kuleli, M. (2019). Strategies in translation of idioms from Turkish to English: The case of short story titled The Water that Everybody Drinks by Ömer Seyfettin. Turkish Studies – Educational Sciences, 14(5), 2487-2498. Doi: 10.29228/TurkishStudies.36940.
- Kuzucular, Ş. (05.01.2014). Haldun Taner hayatı ve edebi kişiliği. Erişim tarihi: 10.06.2021, https://edebiyatvesanatakademisi.com/oyku-tiyatro-denemeyazarlarimiz/haldun-taner-hayati-ve-edebi-kisiligi/1076
- Munday, J. (2008). Introducing translation studies - Theories and applications. Oxon:
- Sezgin, B. (2013). Yeni argo sözlüğü. İstanbul: Cinius Yayınları.
- Tahir Gürçağlar, Ş. (2014). Çevirinin ABC’si. Ankara: Say Yayınları.
- Taner, H. (1964). Keşanlı Ali destanı. İstanbul: İzlem Yayınları.
- Taner, H. (1970). The ballad of Ali of Keshan (N. Özdoğru, Çev.). Ankara: International Theatre Institute.
- TDK (Türk Dil Kurumu Sözlükleri), Atasözleri ve deyimler sözlüğü. (2021). Erişim tarihi: 14.06.2021, https://sozluk.gov.tr/
- TDK (Türk Dil Kurumu Sözlükleri), Güncel Türkçe sözlük. (2021). Erişim tarihi: 14.06.2021, https://sozluk.gov.tr/
- TDK. (2019). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Farlex. (2017). The Farlex idioms and slang dictionary. USA: Farlex International.
- Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins Publishing.
- Türk Dili ve Edebiyatı, (Haldun Taner Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri), Haldun Taner. Erişim Tarihi: 10.06.2021, https://www.turkedebiyati.org/haldun_taner.html
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
