Author :
Abstract
Bağlantı ögeleri (connectives) bir metnin veya söylemin yapılandırılmasında önemli rol oynamaktadırlar. Bir metnin veya söylemin bağdaşık ve tutarlı olması, tümceler, ifadeler ve önermeler arasında bağıntı ilişkisini gerektirir. Aksi takdirde üretilen metin ve söylemler anlamsal ve mantıksal açıdan sorunlu olacaktır. Bu nedenle dil öğrenicisinin veya kullanıcısının iyi yapılandırılmış metinler ve söylemler üretebilmesi için bağlantı öğelerini iyi bilmesi, yerinde ve doğru kullanması gerekmektedir. Türkçede bağlaçlar, belirteçler, ilgeçler, ünlemler, dizim, vurgu, ezgi, ekler, ulaçlar ve ortaçlar bağlantı öğeleri olarak sayılmaktadır. Bugüne kadar alan yazında yapılan çalışmalarda bağlantı ögesi olarak çoğunlukla bağlaçların ele alındığı, ulaçların ise bu yönüyle sınırlı sayıda çalışmada ele alındığı görülmektedir. Ayrıca bağlantı ögeleri arasında ulaçlar, Türkçenin sözdizimsel ve biçimsözdizimsel özelliklerinden dolayı farklı görünümler sunmaktadırlar. Bu nedenle belgesel tarama yöntemiyle diğer bağlantı öğeleri kapsam dışı bırakılarak sadece Türkçede bağlantı ögesi görevindeki ulaçlar ele alınmış, bir betimleme ve derleme çalışması yapılmaya çalışılmıştır. Türkçede bağlantı ögesi görevindeki ulaçlar yapısal olarak dört ulamda, anlamsal olarak ise 12 ulamda sınıflandırılmıştır. Ayrıca daha çok dil öğretimi amaçlanarak seçkisiz olarak 40 ulaç seçilmiş ve bu ulaçların anlamsal işlevleri örnek tümcelerle betimlenmiştir. Yabancı dil olarak Türkçe sözlü ve yazılı anlatım becerilerinin öğretiminde bağlantı ögeleri ve bağlantı ögesi olarak ulaçların ele alınması, bu doğrultuda içerik ve materyal geliştirilmesi, dil öğrenici ve öğreticilerine katkı sağlanması bu çalışmanın ana amaçlarındandır.
Keywords
Abstract
Connectives play a significant role in structuring a text or a discourse. The coherence and consistency of text or discourse require a correlation between sentences and propositions. Otherwise, the produced texts and discourses will be semantically and logically problematic. For this reason, the language learner or user must know the connectives well and use them appropriately and correctly to produce well-structured texts and discourses. Conjunctions, adverbs, prepositions, exclamations, syntagm, stress, intonation, suffixes, gerunds, and participles added up as connectives in Turkish. In the field literature, conjunctions have mostly been studied as connectives, but gerunds have been researched in a limited number of studies with this feature. In addition, gerunds among the connectives in Turkish present different traits due to Turkish syntactic and morpho-syntactic features. In this paper, only the gerunds that serve as the connectives in Turkish have been analyzed, and tried to make a description and compilation study, excluding other connectives from the scope using the document analysis method. Gerunds as connectives are classified into four categories according to syntactic and morpho-syntactic features of Turkish and into 12 categories semantically. Moreover, 40 gerunds were chosen randomly for language teaching and given semantic uses of these gerunds with example sentences. The main aims of this study are to deal with gerunds as connectives in teaching Turkish as a foreign language in the context of speaking and writing, to develop content and materials for this aim, and to contribute to language learners and instructors.
Keywords
- Aksan, M. ve Aksan, Y. (1991). Metin kavramı ve tanımları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, (ss.90-104).
- Banguoğlu, T. (2004). Türkçenin grameri. Ankara: TDK Yayınları.
- Atabey, İ. (2007). Cümle bağlayıcıları ve Türkiye Türkçesindeki kullanımı. L. Károly (Ed.), turcology in Turkey, selected papers içinde. Szeged, (ss.39-54.)
- Çelik, S., Kırkgöz, Y., Çopur, D., İrgin, P. ve Erbay Çetinkaya, Ş. (2021). Diller için Avrupa ortak başvuru metni: Öğrenme, öğretme ve değerlendirme: Tamamlayıcı cilt. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. https://ttkb.meb.gov.tr/www/diller-icin-avrupaortak-basvuru-metni-d-aobm-ogrenme-ogretme-ve-degerlendirme-tamamlayiciciltin-turkce-cevirisi-yayimlandi/icerik/421. Erişim Tarihi: 17.07.2022.
- Council of Europe (2020). Common European framework of reference for languages:Learning, teaching, assessment: Companion volume. Strasbourg. Council of Europe publishing. www.coe.int/lang-cefr. Erişim Tarihi: 17.07.2022.
- Çoşkun, E. (2005). İlköğretim öğrencilerinin öyküleyici anlatımlarında bağdaşıklık, tutarlılık ve metin elementleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Demircan, Ö. (1986). Türkçede bağlam işlevleri ve bağlayıcıları. A. A. Koç ve E.E. Taylan (Ed.), Türk dilbilimi konferans bildirileri. içinde. (ss.31-49). İstanbul: Boğaziçi University Publications.
- Ergin, M. (2013), Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
- Halliday, M. ve Hasan, R. (1976). Cohesion in English. New York: Longman.
- Gençer, Y. (2013). Türkçe metinlerdeki bağlantı ögeleri ve okuyucuların okuduğunu anlama durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
- İşsever, S. (1995), Türkçe metinlerdeki bağlantı ögelerinin metinbilim ve kullanımbilim açısından işlevleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayınları.
- Keçik, İ. (1992). İlkokul öğrencilerinin özet ve hatırlama metinlerinde bağdaşıklık sorunu. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 3, 71-75.
- Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
- Kurtul, K. (2011). Türkçe ve İngilizcedeki bağlaçların yazılı metinlerde kullanımı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Stede, M., Scheffler, T. ve Mendes, A. (2019). Connective-lex: A web-based multilingual lexical resource for connectives discours. Revue de Linguistique, Psycholinguistique et Informatique. 24. DOI: 10.4000/discours.10098
- Onursal, İ. (2003). Türkçe metinlerde bağdaşıklık ve tutarlılık. A.Kıran, E. Korkut, S. Ağıldere (Ed.), Günümüz dilbilim çalışmaları içinde. (ss.29-74). İstanbul: Multilingual.
- Prasad, R., Miltsakaki, E., Dinesh, N., Lee, A., Joshi, A., Robaldo, L., ve Webber, B. L. (2007). The penn discourse treebank 2.0 annotation manual.
- Penn discourse treebank version 2.0. https://catalog.ldc.upenn.edu/LDC2008T05. Erişim tarihi. 12.07.2022.
- Selvikavak, E. (2006). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde ileri düzeydeki öğrencilerin paragraf yazma becerisini geliştirme üzerine bir uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Sözlük, Tureng İngilizce-Türkçe. https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce. Erişim Tarihleri: 01/07/2022-03.08.2022.
- TDK, (2019). Güncel Türkçe sözlük. Çevrimiçi. https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 12.07.2022.
- TÖMER, (2014). Yeni Hitit 1 yabancılar için Türkçe ders kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- TÖMER, (2013). Yeni Hitit 2 yabancılar için Türkçe ders kitabı (4. baskı). Ankara: Ankara
- TÖMER, (2012). Yeni Hitit 3 yabancılar için Türkçe ders kitabı. Ankara: Ankara
- Van Dijk, T.A. (1980). Text and context. Explorations in the semantics and pragmatics of discourse. Londra: Longman.
- Zeyrek, D., Demirşahin, I. ve Sevdik Çallı A.B. (2008). ODTÜ metin düzeyinde işaretlenmiş derlem projesi tanıtımı: ODTÜ-MEDİD. http://medid.ii.metu.edu.tr/yayinlar.html#2008, Erişim Tarihi: 19.07.2022.
- Zeyrek, D. (2009). Türkçe Söylem İşaretleme Çalışması: ODTÜ-MEDİD. http://medid.ii.metu.edu.tr/yayinlar.html#2009, Erişim Tarihi: 19.07.2022.
