Author :
Abstract
Bu çalışma, sıra gecesi kültürüne genel hatlarıyla değinmekte ve sıra gecesi ifadesine ve bu ifadede geçen sıra sözcüğüne odaklanmaktadır. Sistemli olarak daha çok Ortadoğu toplumlarında görülen sıra geceleri, bugün Türkiye’de özellikle Urfa ve civarı iller için turistik bir hâl almış ve eğlence kültürünün bir parçasına dönüşmüştür. Oysa ilk ve özgün uygulamalarda sıra geceleri, yalnızca yeme-içmeye müziğin eşlik ettiği bir eğlence biçimi değildir. Sıra geceleri, toplumsal aidiyet duygusunun pekiştirildiği, toplumsal ve dinsel sohbetlerin yapıldığı, anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulduğu, müziğin başat olmadığı ve genellikle erkeklerin bir arada bulunduğu uzun, genellikle yemekli akşam veya gece sohbetleridir. Bu cümlelerde geçen akşam ve gece sözcükleri, sıra gecesi ifadesinin biçimbilgisel ve anlambilgisel olarak çözümlenmesine yardım eden kilit sözcüklerdir. Nitekim sıra gecesi ifadesinde yer alan ve tek başına da “sıra gecesi” anlamında kullanılabilen sıra’nın Türkçeye Yunancadan geçen sıra ile ilgisi yoktur; sıra sözcüğü Arapça “akşamlamak, gecelemek; gece sohbetiyle keyifli vakit geçirmek” anlamındaki sǝhǝr mastarıyla ve “geceleme, akşamlama, uzun ve keyifli gece sohbeti” anlamındaki sǝhrǝ ve / veya sǝhriyyǝ ( > sǝhrîʸ) isimleriyle ilgilidir. Sözcükler çeşitli halkbilimsel, anlambilgisel ve sesbilimsel nedenlerle Türkçedeki “dizi, sıra” anlamındaki sıra ismiyle ilişkilenmiş ve sıra’ya dönmüştür; özgün biçimindeki anlam ise gecesi sözcükbiçimiyle varlığını sürdürmüştür. Bu bağlamda, “sıra gecesi” anlamı veren sıra da sıra gecesi’nden kısaltma değil, özgün biçimden değişmedir.
Keywords
Abstract
This study addresses the sıra gecesi (sıra night) culture in general terms and focuses on the phrase “sıra gecesi”, and the word "sıra". Sıra nights, which are methodically seen in Middle Eastern societies, have become a tourist attraction and a part of the entertainment culture, especially in Şanlıurfa and the surrounding provinces. However, in the first and original practices, sıra nights were not only a form of entertainment accompanied by music. Sıra nights typically are long dinner or night conversations in which the sense of social belonging is reinforced, social and religious conversations are held, disputes are resolved, music is not dominant, and usually men are present together. The word night is the keyword that helps the morphological and semantic analysis of the phrase “sıra gecesi”. Sıra, which is included in the phrase “sıra gecesi” and can stand alone to mean "sıra night" has no relation with the word "order" which is derived from Greek into Turkish. The word sıra is related to the Arabic infinitive sǝhǝr, meaning “to spend the night; to have a pleasant time having a night conversation”, and the Arabic nouns sǝhrǝ ve / veya sǝhriyyǝ ( > sǝhrîʸ) meaning “long and enjoyable evening, or overnight conversation”. For various folkloric, semantic, and phonological reasons, the word was associated with the word "sıra" meaning "sequence, order" in Turkish and it has become sıra. Conserving the meaning in its original form, the word has been used with the morpheme "night". In this context, sıra that gives the meaning of "sıra night" is not an abridgment of the sıra night, but a changed form of the original.
