Author :
Abstract
Hoca Ahmet Yesevî yolunun takipçilerinden, tarihî ve menkıbevi kimliği iç içe geçmiş bir alperen, veli, gazi derviş olarak Sarı Saltuk; Anadolu ve Rumeli’nin Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli rol oynayan, 13. yüzyılın, adı Balkanlarla özdeşleşmiş mühim şahsiyetlerinden biridir. Sarı Saltuk Gazi’nin biyografisine dair kısıtlı bilgi, tarihî ve menkıbevi kaynaklara taksim edilmiştir. Buna göre; Osmanlı tarihleri, onu, Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykâvus ile ilişkilendirerek 1263’te gerçekleştiği rivayet edilen Dobruca göçüne öncülük eden bir lider olarak kaydederken seyahatname, velayetname ve menakıpname türü eserler, Ahmet Yesevî - Hacı Bektaş Velî çizgisinde bir din ulusu olarak tarif eder. Cem Sultan’ın emri üzerine Ebu’l Hayr-ı Rûmî’nin Anadolu ve Rumeli’yi dolaşarak sözlü kaynaklardan derlediği Sarı Saltuk menkıbelerinden oluşan Saltuknâme ise Sarı Saltuk’un şeceresi, doğumu, ailesi, yetişmesi, gazaları ve kerametleri hususlarında aydınlatıcı bilgiye sahip yegâne kaynaktır. Türk edebiyatında Saltuknâme’nin yanı sıra 15. yüzyıldan başlayarak modern Türk şiirine uzanan süreçte klasik ve halk şiiri geleneğinde de Sarı Saltuk’un adının geçtiği görülür. Türk romanında ise ağırlıklı olarak tarihî roman geleneği içinde yer verilen tarihî bir figür olmakla birlikte, 2000’li yıllardan itibaren, Sarı Saltuk hakkında yazılmış müstakil romanların sayısında artış gözlemlenir. Bunlardan, Alper Kağan Üçer’in, Çınar Ata müstearıyla kaleme aldığı, 2016 Pir-i Türkistan Ahmed Yesevî Yılı Armağanı olarak takdim edilen Sur’a Üflenene Kadar - Sarı Saltuk Baba adlı kitabı, modern bir Saltuknâme olarak tasarlanmış biyografik bir romandır. Bir başka deyişle; adı geçen roman, tarihî ve menkıbevi kaynaklardan yararlanılarak yazılmış modern bir Saltuknâme olarak da okunabilir. Bu çalışmada, başta Saltuknâme olmak üzere, Sarı Saltuk hakkında kaleme alınmış tarihî, menkıbevi ve ilmî kaynaklardan yararlanılarak kurgulanmış Sur’a Üflenene Kadar - Sarı Saltuk Baba adlı roman üzerinde durulacak ve Sarı Saltuk’un biyografik roman geleneği içindeki yeri tespit edilecektir.
Keywords
Abstract
Sarı Saltuk, a follower of the path of Hoca Ahmet Yesevî, was an alperen whose historical and legendary identities were intertwined. He was one of the important figures of the 13th century who played a significant role in the Turkification and Islamisation of Anatolia and Rumelia. The limited information available on the biography of Sarı Saltuk Gazi is divided between historical and legendary sources. Ottoman histories record him as a leader who spearheaded the Dobruja migration, said to have taken place in 1263. Legendary works, however, describe him as a religious figure in the tradition of Ahmet Yesevi and Hacı Bektaş Veli. The Saltuknâme, comprising tales collected by Ebu'l Hayr-ı Rûmî during his travels through Anatolia and Rumelia, is the sole source providing illuminating information on Sarı Saltuk's lineage, birth, family, upbringing, military campaigns, and miracles. In Turkish literature, alongside the Saltuknâme, the name of Sarı Saltuk appears in both classical and folk poetry traditions, extending from the 15th century to modern Turkish poetry. In Turkish novels, he is primarily a historical figure featured within the tradition of historical novels; however, since the 2000s, there has been an increase in the number of independent novels written about Sarı Saltuk. Among these is Alper Kağan Üçer’s book, written under the pseudonym Çınar Ata and presented as the 2016 Pir-i Türkistan Ahmed Yesevî Year Gift, entitled Sur’a Üflenene Kadar-Sarı Saltuk Baba, a biographical novel designed as a modern Saltuknâme. In other words, the aforementioned novel can also be read as a modern Saltuknâme, written using historical and legendary sources. This study will focus on the novel Sur’a Üflenene Kadar-Sarı Saltuk Baba, which was constructed using historical, legendary and scientific sources written about Sarı Saltuk, primarily the Saltuknâme, and will determine Sarı Saltuk’s place in the tradition of biographical novels.
