MAX FRISCH’İN TİYATRO ANLAYIŞININ BIEDERMANN İLE KUNDAKÇILAR PİYESİ ÜZERİNDEN EPİK TİYATROYLA MUKAYESESİ
Author:
Abstract
Bu çalışma İsviçreli yazar ve dramcı Max Frisch’in tiyatro anlayışını, en meşhur piyeslerinden Herr Biedermann und die Brandstifter [Biedermann ile Kundakçılar] eseri üzerinden örneklendirerek organik şekilde belirlemektedir. Bunu sağlamak için öncelikle, Türkçe’de de pek bilinmediği için, kısa bir özeti verilmektedir. Ardından yapılan incelemede Frisch’in esasen komiklik unsuru kullanarak çözümü de seyircinin sorumluluğuna bırakan bir tiyatro yaklaşımı olduğu gösterilmektedir. Ayrıca hem olayların geçtiği yeri, hem de hikâyenin –özellikle– başkişisini ayırıcı vasıflarından soyup ilkini herhangi bir yere, ikincisini ise herhangi bir kişiye dönüştürerek anlatısını nasıl anonimleştirdiği, böylelikle de belirli bir yerde belirli kimselerce yaşanan bir olay olmaktan çıkarıp genel olarak nasıl insanlığa mâl ettiği serimlenmektedir. Daha sonra Brecht’in tiyatrosundan bahsedilmekte, onun karşı çıktığı Aristoteles dramasının özellikleri anlatılmaktadır. Tiyatroda açık biçim, kapalı biçim kavramlaştırmasını oturtan Volker Klotz’un tanımlarına dayanarak klasik drama da denen Aristoteles draması yer, zaman ve olay birliği gözettiği için kapalı, Brecht’in taraf çıktığı formun ise tüm birliği yıkarak açık biçim olduğu izah edilmektedir. Brecht açık biçimin kurucusu olmamakla beraber ona anlatma ve yadırgatma fonksiyonlarını katarak yeni bir yüz vermiştir. Burada Brecht mukayeseye esas teşkil ettiği için Frisch’te izlenen metottan ayrılarak tiyatrosu verili olarak gösterilmiştir. Son tahlildeyse özellikle yadırgatma efekti etrafında şekillenen Brecht tiyatrosunun Frisch üzerindeki izdüşümleri tespit edilmiş, aralarındaki alternatif çözüm-seyirci çözümü dikotomisine irca edilebilecek küçük fark ise Frisch’in Brecht’e getirdiği bir katkı olarak değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
The aim of this work is to organically determine the theatrical conception of the Swiss author and playwright Max Frisch using examples from one of his most famous plays, Herr Biedermann und die Brandstifter [The Arsonists]. Since the piece in question is not so well known in Turkish, a short summary is given first. In the following investigation it is shown that Frisch basically has a theatrical conception which, through the application of the element of comedy, leaves the solution to the audience in the end. It is also shown how he abstracts both the place of action and - above all - the protagonist from their distinguishing features and thereby generalizes them anonymously to the whole of humanity. Then the epic theatre and the characteristics of the Aristotelian theatre against which he rebelled are described. Based on the concepts of open and closed theatre forms coined by Volker Klotz, the Aristotelian drama, also called classical drama, is viewed as closed due to the unity of plot, time and place, but the form for which Brecht spoke is viewed as open, since the latter ignores the three units. Even if Brecht did not create the open form, he made his contribution by adding the epic element and the alienation effect. In contrast to the organic method used by Frisch, the epic theatre was treated as given in this study because it represents the benchmark. Finally, the projections of the epic theatre, based in particular on the alienation effect, were determined on Frisch's work and the small difference between the two, which can be reduced to the dichotomy of an alternative solution or the solution of the viewer, was considered Frisch's contribution to epic theatre.