JEAN COCTEAU’NUN “DEHŞET ÇOCUKLAR” İSİMLİ ESERİNİN EREK ODAKLI ÇEVİRİ KURAMI IŞIĞINDA ÇEVİRİ STRATEJİLERİ VE İŞLEMLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ
Author :
Abstract
Kuramsal alan ve betimleyici alan olmak üzere araştırmalarını iki alanda başlatan çeviri disiplini, gelişimini birçok kuram ışığında devam ettirmektedir. Bu kuramlardan Erek Odaklı Çeviri Kuramı çalışma alanını çeviri metinler üzerine inşa etmektedir. Çevirilerin hem özgün yapıtlarla, hem de kendi aralarındaki ilişkilerinin belirlenmesi esasına dayalıdır. Kuramcısı Gideon Toury, toplumun çeviri sürecinden soyutlanamayacağını dile getirmiştir. Bu doğrultuda normlar (toplumsal koşullar) kavramını geliştirmiştir. Çevirmenlerin çeviri esnasında başvurdukları çeviri stratejilerinin çeviriye etkisi de bu kuramın çalışma alanları arasında yerini almıştır. Söz konusu çalışmamızda 20 yy. Fransa’sının ileri gelen sanatçılarından, şair, yazar, yönetmen kimliklerine sahip Jean Cocteau’nun 1929 yılında yayımladığı, aykırı görüşlerin hüküm sürdüğü bununla birlikte güçlü bir anlatıma sahip “Les Enfants Terribles” (Dehşet Çocuklar) adlı eserinin iki Türkçe çevirisi erek odaklı çeviri kuramı ışığında çevirmen kararları bağlamında incelenmiştir. Çeviri stratejileri açısından yapılan incelemelerde Mona Baker’a ait çeviri stratejilerinden faydalanılmıştır. Aynı zamanda Toury’in öne sürmüş olduğu norm kavramına süreç öncesi çeviri normları, çeviri süreci normları gibi incelemelerle yer verilmiştir. Kaynak metnin hedef metne dönüştürülmesinde alınan çevirmen kararlarını, bu kararların alınmasında etkili yöntemleri, dilbilgisi, sözdizimi ve üslup düzeyinde incelemek amaçlanmıştır. Bunun için kaynak metinden rastgele seçilen kesitler ve onların iki Türkçe çevirisi karşılıklı çözümleme ile analiz edilmiştir. Yapılan incelemeler neticesinde, Özen’e ait çeviri eserde kaynak metne uygun çeviri tercihlerinde bulunulduğu, Üretürk’e ait çeviri eserde ise yazıldığı dönemin tarihsel ve kültürel bağlamının da etkisiyle sık sık yerlileştirme stratejisine başvurulduğu, çeviri tercihlerinde yer yer farklılıkların yer aldığı bilgisine ulaşılmıştır.
Keywords
Abstract
The discipline of translation, which started its research in two fields, the theoretical field and the descriptive field, continues its development in the light of many theories. One of these theories, TargetOriented Translation Theory builds its field of study on translated texts. This theory is based on the principle of determining the relations of translations both with original works and among themselves. According to her theorist Toury, it has been stated that society cannot be isolated from the translation process, and the concept of norms (social conditions) has been developed in this direction. The effect of translation strategies applied by translators during translation on translation has also taken its place among the study areas of this theory. In our study, the novel “Les Enfants Terribles” (the Holy Terrors) published in 1929 by Jean Cocteau, one of the leading artists of France, who has the identity of a poet, writer and director and his two Turkish translations have been examined in the context of translator decisions. The translation strategies preferred by the translators and the decisions they took were tried to be described. Translation strategies belonging to Mona Baker were used in the analyzes made in terms of translation strategies. At the same time, the concept of norm put forward by Toury, pre-process translation norms and translation process norms are included. Thus, it is aimed to examine the translator's decisions taken in converting the source text to the target text, and the effective methods in making these decisions, at the level of grammar, syntax and style. For this purpose, randomly selected sections from the source text and their two Turkish translations were analyzed by comparative analysis. As a result of the examinations, it was found that translation preferences were made in accordance with the source text in Özen's translation work, and there were occasional differences in translation preferences in the translated work of Ureturk, also with the influence of the historical and cultural context of the period in which it was written.
Keywords
- Aksoy, B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi. İstanbul: İmge.
- Baker, M. (1992). In other words: a course book on translation. London: Routledge.
- Bénard, J. (2017). Les enfants terribles de Cocteau et l’ancien testament. Études Françaises, 53(2), 155–169.
- Bengi-Öner, I. (1995). “Çeviribilimde bireysel kuramlardan geniş ölçekli bir bakış açısına doğru”, Mehmet Rıfat (Yay.), Çeviri ve çeviri kuramı üstüne söylemler, Düzlem Yayınları, İstanbul, , s. 9-29.
- Grasset, B. (Ed.). (1971). Les enfants terribles. Paris: Editions Bernard Grasset.
- Göktürk, A. (2010). Çeviri: dillerin dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Hermans, H.J.M. (1996). Voicing the self: From information processing to dialogical interchange. Psychological Bulletin, 119, 31-50.
- Kansu-Yetkiner, N. (2009). Çeviribilim edimbilim ilişkisi üzerine. İzmir: İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları.
- Munday, J. (2001). Introducing translation studies. Theories and Applications, Routledge, London & New York.
- Oğuz, D. (2012). Yazınsal metinlerin farklı dil ve kültürlere aktarılması üzerine bir inceleme: çocuk yazını çevirisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Richards, J. C. and Rodgers, T. (2001). Approaches and methods in language teaching (2nd Ed.). Cambridge University.
- Suçin, M. H. (2013). Öteki dilde var olmak. Arapça çeviride eşdeğerlik. İstanbul: Say Yayınları.
- Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
- Türk Dil Kurumu Erişim Tarihi: 12.08.2021, https://sozluk.gov.tr/
- Yalçın, P. (2015). Çeviri stratejileri kuram ve uygulama. Ankara: Grafiker.
- Yıldırım, C. (2015). Emîn Maalouf’un romanlarının Türkçe çevirileri: Çoğuldizge kuramı çerçevesinde karşılaştırmalı bir çözümleme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara Üniversitesi.
- Yıldız, M. & Güngenci, M. M. (2021). Lübnan asıllı yazar Emîn Ma’lûf’un “Adriana Mater” adlı librettosunun Fransızcadan Arapçaya çevirisinde deyimlerin eşdeğerlik açısından incelenmesi. Nüsha, 21 (52), 147-160
- Yücel, F. (2007). Tarihsel ve kuramsal açıdan çeviri edimi. Ankara: Dost.
