YURT DIŞINDA YAŞAYAN İKİ DİLLİ TÜRK ÇOCUKLARININ TÜRKÇE EĞİTİMLERİNDE KULLANILAN DERS KİTAPLARINDA REDDETME STRATEJİLERİNİN GÖRÜNÜMÜ
Author :
Abstract
Bireylerin farklı sosyal bağlamlarda dil kullanımlarını inceleyen edimbilim bağlam ve niyet çerçevesinde üretilen sözcelere odaklanmaktadır. Edimbilimin bir alanı olarak söz edimleri, dil yoluyla gerçekleştirdiğimiz eylemleri açıklamak üzere kullanılan bir kavramdır. Austin ve Searle, Söz Edimleri Kuramı’nda konuşma yoluyla gerçekleştirdiğimiz rica etme, özür dileme ve reddetme gibi dilin sosyal bir eylem olma niteliğini vurgulamışlardır. İstek, rica veya tavsiyelere verilen olumsuz karşılıkları ifade eden reddetme ediminin uygun dilsel performans ile gerçekleştirilmesi bireyin sosyal kabulü açısından önem taşımaktadır. Kişinin toplumsal kimliğini korumada risk oluşturabilecek reddetme ediminin çeşitli stratejilerle gerçekleştirilmesi edimbilimsel farkındalığın ve bu becerilerin gelişimiyle mümkündür. Sınırlı dilsel deneyime sahip iki veya çok dilli Türk çocuklarının farklı sosyal bağlamlara sınırlı katılımı edimbilimsel gelişimin istendik düzeye ulaşmasında engel teşkil etmektedir. Bu anlamda iki dilli çocukların ana dili eğitimlerinde kullanılan ders kitaplarının edimbilimsel gelişimi destekleyecek biçimde hazırlanması önemlidir. Bu çalışmada yurt dışında yaşayan Türk öğrencilerin dil eğitimlerinde kullanılan Türkçe ve Türk Kültürü ders kitaplarının edimbilimsel gelişimi desteklemesindeki rollerinin reddetme stratejileri kullanımının sıklığı ve çeşitliliği bakımından betimlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. İncelenen ders kitaplarında yedi farklı reddetme stratejisinin geçtiği, belirlenen reddetme stratejilerinin dil düzeylerine göre farklılaşmadığı ve edimbilimsel becerileri geliştirmeye yönelik etkinliklerin yer almadığı belirlenmiştir. Yurt dışında yaşayan Türk çocuklarının Türkçe eğitimlerinde kullanılan ders kitapları ve materyallerinin edimbilimsel gelişimi destekleyecek nitelikte planlanması gerekmektedir.
Keywords
Abstract
Pragmatics, which examines the language use of individuals in different social contexts, focuses on utterances produced within the framework of context and intent. As a field of pragmatics, speech acts is a concept used to explain the actions we perform through language. Austin and Searle, in Speech Act Theory, emphasized the nature of language as a social act, such as begging, apologizing and rejecting, which we perform through speaking. It is important for the social acceptance of the individual that the act of refusal, which expresses the negative response to requests, requests or recommendations, is carried out with appropriate linguistic performance. The realization of the act of refusal, which may pose a risk in protecting one's social identity, with various strategies is possible with the development of pragmatic awareness and these skills. The limited participation of bilingual or multilingual Turkish children with limited linguistic experience in different social contexts constitutes an obstacle for pragmatic development to reach the desired level. In this sense, it is important that the textbooks used in the mother tongue education of bili ngual children are prepared in a way that supports pragmatic development. In this study, it is aimed to describe the role of Turkish and Turkish Culture textbooks used in language education of Turkish students living abroad in supporting pragmatic development in terms of the frequency and diversity of the use of rejection strategies. Document analysis method was used in the study. It was determined that seven different rejection strategies were used in the examined textbooks, that the determined rejection s trategies did not differ according to language levels, and that there were no activities aimed at improving pragmatic skills. Textbooks and materials used in the Turkish education of Turkish children living abroad should be planned in a way that will support pragmatic development.
Keywords
- Altınörs, S. A. (1997). J. L. Austin’in söz edimleri çözümlemesinin dil felsefesi açısından değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
- Altınörs, S. A. (2001). Anlam doğrulama ve edimsellik. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Altundağ, P. (2017). Intercultural competence and teaching Korean as a foreign language. International Journal of Language Academy, 5(1), 174-186. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3524
- Aysever, R. L. (2001). Bir şey anlat(maya çalış)mak: H. Paul Grice’a eleştirel bir bakış. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 135-157. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huefd/issue/41190/498840
- Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
- Beebe, L.M., Takahashi, T. & Uliss-Weltz, R. (1990). Pragmatic transfer in ESL refusals. C. Scarcela, E. Anderson & D. Krashen (Ed.), Developing communicative competence in a second language (ss. 55–73). Newbury House.
- Beckers, M. A. (1999). How to say “no” without saying “no”: A study of refusal strategies of Americans and Germans (Doctoral thesis). Mississippi University, United States. https://egrove.olemiss.edu/
- Brown, P. & Levinson, S. C. (1987). Politiness: Some universals in language usage. United Kingdom: Cambridge University Press.
- Çiçek, Ö. R. (2021). Ödüllü çocuk romanlarında rica (istek) sözeylemi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Çürük, S. M. (2014). Türkiye Türkçesindeki reddetme stratejilerine bir bakış. Türk Kültürü, 2, 15-42.
- Doğançay Aktuna, S. & Kamışlı, S. (1997). Söz eylemler bağlamında Türkçe’de kibarlık imleri. Dilbilim Araştırmaları, 133-141.
- Eslami, R. S. (2010). Refusals: How to develop appropriate re fusal strategies. MartínezFlor & E. Usó-Juan (Ed.), Speech act performance: Theoretical, empirical and methodological issues (pp. 217–236). Amsterdam: John Benjamin Publishing. https://doi.org/10.1075/lllt.26.13esl
- Fidan, D. (2017). Söz edimi kuramına genel bir bakış ve eğitim ortamlarında kullanımı: Diksiyon dersleri için bir etkinlik denemesi. Turkish Studies, 12(25), 373400. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12266
- Grice, H. P. (1975). Logic and conversation. P. Cole & J. Morgan (Ed.). Syntax and semantics 3. London: Academic Press.
- Grigoroglou, M. & Papafragou, A. (2017). Acquisition of pragmatics. R. Clark & M. Aronoff (Eds.), Oxford research encyclopedia of linguistics. Online Edition: Oxford University Press. http://doi.org/10.1093/OBO/9780199772810-0240
- Haznedar, B. (2021). İkidillilik ve çokdillilik: Erken çocukluk döneminde birden fazla dil öğrenimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Holtgraves, T. (2019). Sosyal eylem olarak dil (G. Tekdemir, Çev. Ed.) Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
- Kocaman, A. (1996). Edimbilim üzerine. Dilbilim Araştırmaları, 11-36. Erişim adresi: http://dad.boun.edu.tr/tr/pub/issue/4533/290309
- Lakoff, R. (1973). The logic of politeness; or minding your p’s and q’s. Ninth regional meeting of the Chicago Linguistic Society, (pp. 292-305). Chicago Linguistic Society. Erişim adresi: https://www.ingentaconnect.com/
- Kansu-Yetkiner, N. (2009). Çeviribilim edimbilim ilişkisi üzerine. İzmir: İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları.
- Karadağ, Ö. & Baş, B. (2019). Türkçe ve Türk kültürü öğretimi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
- Küntay, A. (2017). Çocukta dil ve iletişim gelişimi: Anlatı becerileri. 30. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (ss. 9-15). Ankara: Dilbilim Derneği Yayınları.
- MEB. (2018). Türkçe ve Türk Kültürü dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. seviyeler). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
- Peçenek, D. (2008). Yabancı dil öğretiminde dilbilgisi. Dil Dergisi, 141, 67-84. https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000099
- Polat, Y. (2010). Yabancı dil öğretiminde söz edimleri (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Searle, J. (2000). Söz edimleri. R. L. Aysever (Çev.). Ankara: Ayraç Yayınları.
- Şahin, S. (2011). American English, Turkish and interlanguage refusals: A cross-cultural communication and interlanguage pragmatics study (Yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
- Turan, Ü. D. (2017). Edimbilim I: Bağlam, konuşma ilkeleri ve söz eylem kuramı. A. S. Özsoy & Ü. D. Turan (Ed.). Genel dilbilim II (ss. 119-132). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Uslu, Z. (2005). Edimbilim ve yabancı dil öğretimine etkileri. Dil Dergisi, 127, 34-43. https://doi.org/10.1501/DILDER_0000000028
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019a). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 1. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019b). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 2. Ankara: Millî Eğitim
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019c). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 3. Ankara: Millî Eğitim
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019d). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 4. Ankara: Millî Eğitim
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019e). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 5. Ankara: Millî Eğitim
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019f). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 6. Ankara: Millî Eğitim
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019g). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 7. Ankara: Millî Eğitim
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019h). Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabı 8. Ankara: Millî Eğitim
