Author :
Abstract
Kültür bir millete ait her şeyin biriktiği ortak bir hafıza, dil ise bu hafızanın yaratıcısı ve aktarıcısı olarak en önemli kültür göstergesidir. Bu noktada kültürdilbilim, dil üzerinden kültür ögelerini inceleyen ve dilsel birimler aracılığıyla milletlerin ortak hafızasına erişmeyi amaçlayan bir disiplindir. Türkçe dersleri ve bu derslerde kullanılan ders kitaplarının ana dili ve kültür öğretiminde önemli bir konumda olduğu düşünüldüğünde ders kitaplarındaki metinlerin kültürdilbilimsel açıdan incelenmesi bu materyallerde kültürden yararlanma durumunun betimlenmesi açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, farklı yayınevlerince hazırlanan ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinleri kültürdilbilim açısından incelemektir. Bu amaç doğrultusunda ders kitaplarında yer alan serbest okuma metinleri dâhil toplam 128 okuma metni çalışmaya dâhil edilmiştir. Nitel desende gerçekleştirilen araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada ilk olarak her ders kitabının kelime hazinesi tespit edilmiştir. Ardından ders kitaplarındaki özel isimler anıştırma isim, olay ve metin olguları bakımından sınıflandırılmış; atasözleri, deyimler, konuşma dil ögeleri, ünlem ve hitaplar, yabancı sözcükler, alıntılar ve ağız özellikleri tespit edilerek bu sözcük ve sözcük gruplarının toplam ve farklı sözcük içindeki katsayıları ve yüzdeleri belirlenmiştir. Çalışmanın bulgularına göre metinlerin anıştırma isimler, yabancı sözcükler, deyimler, konuşma dili ögeleri, ünlemler ve hitaplar bakımından zengin olduğu, anıştırma metin ve olaylar, atasözleri, alıntılar ve ağız özellikleri bakımından ise zengin olmadığı tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Culture is a common memory in which everything belonging to a nation is accumulated, and language is the most important cultural indicator as the creator and transmitter of this memory. At this point, cultural linguistics is a discipline that examines cultural elements through language and aims to reach the common memory of nations through linguistic units. Since Turkish lessons and textbooks used in these courses have an important place in teaching the mother tongue and culture, it is important to examine the texts from a cultural-linguistic point of view in terms of describing the state of cultural use in these materials. This study aims to examine the texts in the 5th, 6th, 7th, and 8th-grade Turkish textbooks, prepared by different publishing houses in terms of cultural linguistics. For this purpose, 128 reading texts, including free reading texts in the textbooks, were included in the study. In the qualitative study, the document analysis method was used. In the research, firstly, the vocabulary of each textbook was determined. Then, proper nouns in the textbooks were classified in terms of allusions, events, and textual facts. Proverbs, idioms, colloquial elements, exclamations and addresses, foreign words, quotations, and dialect features were determined, and the coefficients and percentages of these words in the total and different words were determined. According to the study's findings, the texts are rich in allusions, foreign words, idioms, colloquial elements, exclamations, and addresses, but not rich in allusion texts and events, proverbs, quotations, and dialect features.
Keywords
- Akarsu, B. (1998). Wilhelm Von Humboldt'da dil-kültür bağlantısı. İstanbul: İnkılâp
- Akın, K. (2018). Millî kültür teması çerçevesinde ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki kültürel unsurlar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (6), 77, 363-379.
- Aksan, D. (1979). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
- Aksan, D. (2018). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Akyavaş, B. (1996). Fış fış kayıkçı. Türk Yurdu Dergisi, 16(107), s. 12-13.
- Aoyagi, K. (1970). Tradition and modernity. UNESCO: Cultural Rights As Human Rights içinde (s. 25-27). Erişim Adresi: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000001194
- Apaydın, N. (2010). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Birinci, A. (1996). Türkçeyi sevmek isteyenler için bir rehber. Türk Yurdu Dergisi, 16 (107), s. 14-16.
- Bulut, M. ve Orhan, S. (2012). Türkçe-edebiyat ders kitaplarının dil ve kültür aktarımındaki rolü ve önemi üzerine bir inceleme. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), s. 297-311.
- Büyükhellaç, S. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
- Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E.. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Ceran, D., Dağ, A., Yıldız, D., Özgül, E., ve Altun, K. (2020). Examinatıon of grade 6 Turkish textbook in terms of vacobulary. International Journal of Language Academy Volume 8/1, March 2020 p. 118/130.
- Daharlı, G. (2012). 5. Sınıf Türkçe ders kitaplarının sözvarlığı açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi. İstanbul: MEB Yayınları.
- Dilâçar, A. (1978). Anadili ilkeleri ve Türkiye dışındaki başlıca uygulamalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Dujeva, M. B. (2014). Kültürdilbilimde anahtar bir kavram: anıştırma. Olena Kozan (Ed.). Kültürdilbilim temel kavramlar ve sorunlar. (s. 101-106). Ankara. Gazi Kitabevi.
- Eğilmez, N. İ. (2010). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının ilköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarına aktarımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
- Eliot, T. S. (1981). Kültür üzerine düşünceler. (Sevim Kantarcıoğlu, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Ergin, M. (1988). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- Güftâ, H. ve Kan, M. O. (2011). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının dil ile ilgili kültür ögeleri açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), s. 239-256.
- Gülden, B. (2019). Türkçe öğretim programlarının ve Türkçe ders kitaplarının kültür aktarımı bağlamında somut olmayan kültürel miras ögeleri açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi).. Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Günay, V. D. (2016). Kültürbilime giriş: dil, kültür ve ötesi [ıntroduction to culturology: language, culture and beyond]. İstanbul: Papatya Publishing.
- Gürbüz, Y. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının somut olmayan kültürel miras unsurları bağlamında incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
- Güven, A. Z. (2013). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan Türk dili ile ilgili kültürel ögelerin tespiti ve incelenmesi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1).
- Güvenç, B. (1979). İnsan ve kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Haviland W., Prins H., Walrath D. ve Mcbride B. (2008). Kültürel antropoloji. (İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu, Çev.) İstanbul: Kaktüs Yayınları.
- Kan, M. O. (2010). Millî eğitim bakanlığı yayınları ilköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının kültür ögeleri açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
- Kaplan, M. (1983). Kültür ve dil (Vol. 10). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Kaplan, M. (2001). Kültür ve dil (vol. 95). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Kargın, F. (2019). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı ögeleri üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
- Kozan, O. (2012). Rus ve Türk gazetelerindeki haber başlıklarının kültürdilbilimsel çözümlemesi. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
- Kozan, O. (Ed.). (2014a). Kültürdilbilim temel kavramlar ve sorunlar. Ankara: Gazi
- Kutlu, H. A. (2006). MEB ilköğretim 6, 7. ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin söz varlığı açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi. İstanbul.
- Luçinina, Y.N. (2014). Sosyal bilimler alanında kültürdilbilim. Olena Kozan (Ed.). Kültürdilbilim temel kavramlar ve sorunlar. (ss.27-32). Ankara: Gazi Kitabevi.
- Matan, M. (2004). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında kültür öğeleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
- Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretim programları. Eğitim ve Bilim, 33(150), s. 64-73.
- Oruç, Ş. (2016). Ana dili, ikinci dil, iki dillilik, yabancı dil. The Journal of Academic Social Science Studies, 45(3), s. 279-290.
- Öz, G. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- Sevim, O. (2014). Türkçe dersi öğretim programındaki temalar bağlamında ortaokul Türkçe ders kitaplarında Bektaşi edebiyatından yararlanma yolları. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. I (17), 140-166.
- Sharifian, F. (Ed.), (2015). Cultural linguistics: The routledge handbook of language and culture. New York/London: Routledge, s. 473-492.
- Sinan, A.T. (2006). Ana dili eğitimi üzerine bazı düşünceler. Fırat Üniversitesi Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, 4(2), s. 75- 78
- TDK (TÜRK DİL KURUMU) (2022). Güncel Türkçe sözlük. Erişim Tarihi: 13.02.2022.
- Tural, S. (1991). Benlik, kimlik ve kişilik kavramları ııı: kültürel kimlik. Millî Folklor Dergisi, (9), s. 11-16.
- TÜDÖP (2019). Türkçe dersi öğretim programı. Erişim adresi: https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2019571639225302T%C3%BCrk%C3%A 7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
- Uludağ, Ç. (2010). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri
- Uyar, Ö. B. (2012). 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin öğrencilerin söz varlığına katkısı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
- Ünalan, Ş. (2012). Dil ve kültür. Ankara: Eskiyeni Yayınları.
- Ünveren, D. (2020). Türkçe öğretiminde Türkiye Türkçesi ağızları ile buna yönelik öğretmen tutum ve görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), s. 260-278.
- Yalçın, S. K. ve Özek F. (2006). Söz varlığının temel dil becerilerinin ve akademik disiplinlerin kazanımına olan etkileri, Millî Eğitim. 171, s. 130-139.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
