BİLGİ PARÇALARININ VE DİLSEL GÖNDERİM BİRİMLERİNİN ZİHİNSEL ERİŞİLEBİLİRLİĞİ: TÜRKÇE BİLİMSEL ARAŞTIRMA MAKALELERİNİN GİRİŞ BÖLÜMLERİ ÖRNEĞİ
Author :
Abstract
Erişilebilirlik Kuramı yazarın/ konuşurun kullandığı bilgi parçaları ve dilsel gönderim birimlerinin okurun/dinleyicinin bellek düğümlerinde eşit oranda harekete geçmediği görüşü çerçevesinde hangi birimler aracılığıyla hangi bilgilerin okur/dinleyici tarafından anlaşılır hâle geldiğini çözümlemeyi, bu anlamda söz konusu birimlerin erişilebilirlik derecelerini, diğer bir deyişle zihinsel erişilebilirliklerini düşük erişilebilirlik derecesinden çok yüksek erişilebilirlik derecesine kadar uzanan bir ölçek üzerinden saptamayı amaçlamaktadır. Buna göre erişilebilirlik belirticileri, yazarın/ konuşurun kodladığı anlamsal tasarımlara kimi nedenlerle okurun/dinleyicinin kolay, çabuk, orta, geç, güç vb. olarak erişmesiyle ilişkilidir. Kuramın amacı doğrultusunda yapılandırılan bu çalışmada da bilimsel araştırma makalelerindeki bilgi parçaları ve dilsel gönderim birimlerinin bilişsel görünümleri incelenmekte, okurda zihinsel temsillerin oluşmasının söz konusu hangi düzeydeki erişilebilirlik belirticileriyle nasıl sağlandığının bulgulanması, bu yolla kuramsal çıktı elde edilmesi hedeflemektedir. Bu hedef çerçevesinde çalışmamız, bilimsel araştırma makalelerindeki Giriş bölümlerinde düşük erişilebilirlik belirticilerinin kullanıldığı varsayımına dayandırılarak gerçekleştirilmiştir; çünkü bilimsel araştırma makalelerinde bu bölüm, çalışmanın genel olarak okura tanıtılması, soru(n)ların ortaya koyulması, amacın tanıtılması gibi tanıtıcı nitelikte pek çok amaç içerir, dolayısıyla çalışmanın başında yer alır. Bu noktada varsayımımızı sınamamız için en elverişli bölüm olduğu düşünülen Giriş bölümleri, 2023 yılında yayınlanmış 41 adet siyaset bilimleri alanındaki bilimsel makalenin sınırlılığında seçkili hâle getirilmiş, bu bölümlerdeki bilgi parçaları ve dilsel gönderim birimleri Erişilebilirlik Kuramı çerçevesinde düşük, orta, yüksek ve çok yüksek erişilebilirlik belirticileri olarak sınıflandırılarak kullanım oranları belirlenmiştir. Sonuç olarak Giriş bölümlerinde yazarların %86,09 oranında düşük,%10,76 oranında orta, %1,69 oranında yüksek ve %1,46 oranında çok yüksek erişilebilirlik belirticilerini tercih ettikleri yapısal kanıtlar ışığında bulgulanmış, bu bulgu Erişilebilirlik Kuramının işlerliği çerçevesinde tartışılmıştır.
Keywords
Abstract
The Accessibility Theory, based on the idea that pieces of information and linguistic markers do not equally activate the memory nodes of the reader/listener, aims to analyze how these elements used by the author/speaker become comprehensible to the reader/listener. Accessibility Theory seeks to determine the accessibility levels, or mental accessibility, of information and linguistic markers on a scale from low to very high accessibility. Accessibility markers relate to how easily, quickly, or difficulty the reader/listener can access the semantic designs encoded by the author/speaker. This study, structured for the theory, examines the cognitive aspects of information and linguistic markers in scientific research articles and aims to determine which accessibility markers and their levels enable the formation of mental representations in the reader. Our study was conducted based on the hypothesis that low accessibility markers are used in the Introduction sections of scientific research articles. In these articles, the introduction gives an overview of the study, presents questions and problems, and establishes the purpose. It is placed at the beginning. The Introduction sections, deemed the most suitable to test our hypothesis, were selected from 41 scientific articles published in 2023 in political sciences. The information and linguistic markers in these sections were classified as low, medium, high, and very high accessibility markers within the framework of the Accessibility Theory, and their usage rates were determined. It was found that authors preferred low accessibility markers at 86.09%, medium accessibility markers at a rate of 10.76%, high accessibility markers at a rate of 1.69%, and very high accessibility markers at a rate of 1.46%. The findings concerning the functionality of the Accessibility Theory were discussed.
