Author:
Abstract
Geleneksel bakış açısına göre metafor, aralarında benzerlik bulunan iki kavramdan birinin diğeri yerine kullanılmasıdır. Kavramsal Metafor Teorisi’nde metafor, dilden önce düşüncede gerçekleşen bir eylem olarak tanımlanır. Bir kavram alanının başka bir kavram alanına göre anlaşılması demektir (Lakoff, Johnson 1980: 3-6). Metaforlar, gelişigüzel, keyfi kullanılan dil ifadeleri değildir. Sistemli ve bilinçli olarak düşüncede bulunan, kavramayı ve anlamayı kolaylaştıran dildeki kelimelerdir. Metaforlarda kaynak olan bir kavram ile hedef olan bir kavram vardır. İnsanın zihninde var olan yaratıcı düşünce gücü, öğrenme ve öğretme isteği, çağrışım yaparak kavramı anlamayı kolaylaştırma fikri bu dil ifadelerini oluşturmuştur.Bu çalışmada Çağatay Türkçesi döneminde eser veren ve Çağatay Türkçesinin klasik şeklini almasını sağlayan Ali Şir Nevâyî’nin divan ve mesnevileri ile bu konuda ona destek veren Hüseyin Baykara’nın Divan’ında kullanılan metaforlar incelenmiş ve Çağatay Türkçesindeki kavramların sistematik durumu ve Çağatay Türkçesinde yaşayan bazı metaforların incelenmesi ve hangi tür metafor kullanımı tercih edildiğinin kısmen de olsa tespiti amaçlanmıştır. Metaforlar şu başlıklar altında değerlendirilmiştir: I. Metaforların Genel GörünüşüMetaforlarda Tutarlılık: Metaforlarda Olumlu Bakış Açısı, Metaforlarda Olumsuz Bakış Açısı; II. Kavram Türleri Bakımından MetaforlarOntolojik Metaforlar: Varlık ve Madde Metaforları: 1. Kaynağını cansız varlık ve maddelerden alan metaforlar 2. Kaynağını maddenin şekil özelliğinden alan metaforlar 3. Kaynağını maddenin renk özelliğinden alan metaforlar 4. Kaynağını maddenin insanda bıraktığı etkiden alan metafor 5. Kaynağını maddenin bağlayıcılık özelliğinden alan metaforlar 6. Kaynağını hayvandan alan metafor 7. Kaynağını bitkiden alan metafor Kişileştirme: İnsandan cansız nesnelere aktarma. Kapsayıcı Metafor: Yer metaforu, Görünebilir alan metaforu.
Keywords
Abstract
According to traditional perspective, metaphor, is the substitution of one of two concepts that have similarity. İn the Conceptual Metaphors Theory, the metaphor is an action that takes place in thought before language. A metaphor is understood with another concept domain of a consept domain (Lakoff, Johnson 1980: 3-6). Metaphors are not arbitrary, arbitrarily used language expressions. It is words in language that situated in the thought systematically and consciously and facilitate the concept and meaning.There is a concept that is a target with a concept that is a resource in metaphors. The idea of facilitating the understanding with evokation, the desire to learn and to teach, and the creative thinking power that exists in the mind of the person constitute these language expressions.Ali Şir Nevai had revealed with works that Chagatai Turkısh has a classical form. In this study, ıt was examined the metaphors used in the Divan of Hüseyin Baykara and Ali Şir Nevâyî’s Divan and masnavi among the works that provide the classic form of Chagatai Turkısh. It is aimed to examine the systematic status of the concepts of Çağatay Turkic and some metaphors living in Chagati Turkısh Turkic and to determine in part which type of metaphor is preferred.Metaphors were evaluated under the those headings:I. General Appearance of Metaphors Consistency in Metaphors: Positive Perspective on Metaphors, Negative Perspective on Metaphors II. Metaphors in Terms of Concept TypesOntological Metaphors: Asset and Substance Metaphors: 1. Metaphores that take their source from inanimate objects and substances 2. Metaphors that take their source from the feature of the material 3. Metaphors that take their source from the color property of the material 4. Metaphor that take their source from material made an impression on people 5. Metaphors that take the source as a binding feature of the material 6. Metaphor which take their source from an animal 7. Metaphor which take their source from plant Personification: Transferring from human to inanimate objects Container Metafor: Location metaphor,Visible region metaphor