ORTAOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ DUYU ADLARI VE FİİLLERİNİN ÇOK ANLAMLILIK BAKIMINDAN İNCELENMESİ
Author:
Abstract
Ortaokul düzeyinde Türkçe dersleri dil becerilerinin geliştiği ve sözcük öğretiminin gerçekleştiği ortamlardır. Sözcük öğretiminde Türkçe ders kitapları vasıtasıyla dilin söz varlığı öğrencilere sunulmaktadır. Söz varlığı içerisinde çok anlamlı sözcükler ayrı bir yer tutmaktadır. Duyu adları ve fiilleri, çok anlamlılık bakımından oldukça zengin kelimelerdir. Bu çalışmada duyu adlarından “ağız, ayak, burun, dil, el, göz, kulak” ve duyu fiillerinden “bakmak, basmak, dinlemek, dokunmak, duymak, görmek, içmek, koklamak, kokmak, yemek” sözcüklerinin çok anlamlı kullanımlarına odaklanarak, ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki ilgili söz varlığı dağılımının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma nitel bir araştırma olarak desenlenmiş ve doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. 2021-2022 eğitim- öğretim yılında, ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıflar için kullanılan Türkçe ders kitaplarında yer alan yazar biyografileri, hazırlık çalışmaları, yönergeler, metinler, etkinlikler, gelecek derse hazırlık, tema sonu değerlendirme çalışmaları, dinleme/izleme metinleri ve ilgili etkinlikler ile birlikte ses ve video dosyalarının yanı sıra Güncel Türkçe Sözlük, Okullar için Türkçe Sözlük ve Gerçek Yaşam Temelli Okul Sözlüğü'nde duyu adlarının ve fiillerinin madde başları inceleme grubunu oluşturmuştur. Araştırma sonuçları, ortaokul Türkçe ders kitaplarında duyu adları ve fiillerinin farklı düzeylerde çok anlamlı kullanıma sahip olduğunu göstermektedir. Üç kelimenin çok anlamlı olarak kullanılmadığı, altısının %25'in altında, üçünün %25-%50 arasında, diğer üçünün %50-%75 arasında ve ikisinin %75'ten fazla kullanıldığı tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Turkish lessons at the secondary school level are environments where language skills are developed and vocabulary teaching takes place. Vocabulary elements of the language are presented to students through Turkish textbooks in vocabulary teaching. Polysemous words have a special place in the vocabulary. Sense nouns and verbs are rich words in terms of polysemy. This study aims to examine the distribution of related vocabulary in Turkish secondary school textbooks by focusing on the polysemous use of the words "mouth, feet, nose, tongue, hand, eye, ear" from sensory nouns and "look, press, listen, touch, hear, see, drink, sniff, smell, eat" from the sensory verbs. This study was designed as qualitative research and used the document analysis method. Author biographies, preparatory studies, instructions, texts, activities, preparation for the next lesson, end-of-theme evaluation studies, listening/watching texts and activities' sound and video files in the 2021-2022 academic year Turkish textbooks of secondary school 5th, 6th, 7th and 8th-grade; also the headings of the sense nouns and verbs in the Current Turkish Dictionary, the Turkish Dictionary for Schools and the Real Life Based Dictionary have formed examination group. It reveals that sense nouns and verbs have polysemous use at different levels in secondary school Turkish textbooks. It was determined that three words were not used in a polysemous way, six of them below %25, three of them between 25%-50%, the other three between 50%-75%, and two of them were used more than 75%.